|
YUk tashish turlari
Tovarlar jo‘natilishidan oldin buyurtmachi bilan shartnoma tuzilishi kerak. Bundan tashqari, tovarlarni jo‘natishga qabul qilish yuk xati bilan tasdiqlanadi. SHuni ta’kidlash kerakki, agar vagonlarning tarkibi tashuvchining aybi bilan buzilgan bo‘lsa, u javobgar bo‘ladi.
YUklarning og‘irligi va o‘lchamlariga qarab temir yo‘l tashuvlari quyidagilarga bo‘linadi:
• konteynerli
• mayda
• kam tonnajli
• yarim vagonli
• guruhli
• yo‘nalishli
Yo‘lovchi poezdida jo‘natish uchun fakat yuk bagaji qabul qilinadi. Mayda yuklarga og‘irligi 10 tonnadan oshmaydigan tovarlar kiradi. SHu bilan birga, ularning hajmi jihatidan vagon hajmining 1/3 qismidan ko‘pini egallamasligi kerak. Kam tonnajli yuklar og‘irligi 10 dan 20 tonnagacha bo‘lgan yuklarga mos keladi, ular hajmi jixatidan vagonning yarmidan ko‘pini egallaydi.
Ammo, albatta, guruhli tashishni tashkil qilish uchun bir nechta vagon zarurligini hisobga olish kerak.
YUklarni temir yo‘l orqali tashish boshqa tashish usullariga nisbatan bir qator afzalliklarga ega. Ular yo‘nalishli ham, guruhli ham bo‘lishi mumkin.
Xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etish
Xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etish xususiyatlari. Xalqaro temir yo‘l transporti yo‘lovchilar va yuklarning uzok masofalarga harakatlanishining ta’sirchan ko‘lami, tashisht faoliyatining o‘ziga xos xususiyatlari, vaqtincha foydalanishga transport vositalarini xorijiy mamlakatlarning tashuvchilariga topshirish bilan ajralib turadi.
Ular xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etishga ham, tashishni amalga oshirish tartibiga, shuningdek ularni tartibga soluvchi xalqaro manbalar tizimiga tegishli bo‘lgan bir qator xususiyatlarga ega.
Xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etishning o‘ziga xos xususiyatlari quyidagilardan iborat. Birinchidan, xalqaro temir yo‘l tashuvlarda bir nechta davlatlarning temir yo‘llaridan foydalaniladi. Buning uchun G‘arbiy va SHarqiy Evropa mamlakatlarining temir yo‘l koleyalarining mos kelmaydigan parametrlarini hisobga olgan xolda, turli mamlakatlarning temir yo‘llari o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi me’yoriy-huquqiy bazani ishlab chiqishda qo‘shni davlatlar temir yo‘llarining muvofiqlashtirilgan harakatlari talab etiladi.
Ikkinchidan, bunday transportda chegarani kesib o‘tish yo‘lovchilarni, shuningdek yuklarni xorijiy temir yo‘llarga o‘tkazish bilan bog‘lik. O‘tkazish jarayoni ikki usulda amalga oshirilishi mumkin:
• transport vositalari bilan birgalikda (vagonlar va boshqa transport vositalari);
• transportsiz.
CHegara stansiyalarida xalqaro temir yo‘l transporti ob’ektlarini o‘tkazish uslubiga qarab, yo‘lovchilarni tashish yoki tovarlarni qayta yuklash yoki g‘ildirakli juft vagonlarni qayta tashkil etish amalga oshiriladi. Ikkala jarayon ham murakkab va temir yo‘llarning aniq o‘zaro ta’sirini, tashkiliy va texnik masalalar to‘plamini tartibga solishni talab qiladi.
Uchinchidan, yo‘lovchilar va tovarlarni transport bilan birga chegara stansiyalarida o‘tkazishning eng makbul usulidan foydalanish bir davlatning temir yo‘l vagonlarini boshqa davlatning temir yo‘llari tomonidan vaqtincha foydalanishga o‘tish bilan bog‘lik. Ushbu uslubni amalga oshirish bir kator o‘ta muhim masalalarni tartibga solish zarurati bilan bog‘liq bo‘lib, ularni echimisiz o‘tkazish imkonsizdir. Bu vagonlarni topshirish tartibi va shartlari, ulardan oqilona foydalanish va xavfsizlikda o‘z vaqtida qaytarish bilan bog‘liq masalalar.
Xalqaro temir yo‘l aloqalarini tashkil etishning asosiy xususiyatlarini tahlil qilish shuni ko‘rsatadiki, ushbu xususiyatlar temir yo‘l transportida yo‘lovchilar va yuklarni tashishning belgilangan tartibi bilan chambarchas bog‘liqdir. Bu, xususan, tashuvchining chegaralarni kesib o‘tishi va yo‘lovchilarni, shuningdek chegara stansiyalaridagi tovarlarni xorijiy temir yo‘llarga o‘tkazish tartibi to‘g‘risidagi o‘zaro bog‘liq qoidalar tizimida namoyon bo‘ladi.
CHegarani kesib o‘tishni tashkiliy jihatlari doirasida birinchi o‘rinda xalqaro tashish uchun foydalaniladigan temir yo‘l liniyalarining ta’rifi, shuningdek, chegaralarni kesib o‘tish tartibini vakolatli organlar nazorati masalalari va zarur hujjatlar mavjud.
Xalqaro yuklarni tashish tartibi to‘g‘risida shuni ta’kidlash kerakki, ularni chegarada xorijiy davlatning temir yo‘liga o‘tkazish va bunday o‘tkazishning ikki usulidan birini qo‘llash majburiyatidan tashqari, ayrim turdagi tovarlarni tashishni tashkil etish masalasi katta ahamiyatga ega.
Har bir transport turi o‘ziga xos huquqiy rejimga ega. Bu ma’lum turdagi yuklarni tashishda ma’lum cheklovlarda, etkazib berishning turli vaqtlarida, yuk to‘lovlarining teng bo‘lmagan stavkalarida namoyon bo‘ladi.
Tashishdagi cheklovlarga kelsak, masalan, xavfli yuklar, portlovchi moddalar, hayvonlar va boshqa ba’zi yuklarni kichik partiyalarda tashish mumkin emas.
Kichik va vagonli yuklarni tashish turli tezlik rejimlarida amalga oshiriladi. Ularning etkazib berish vaqtlari har xil.
YUklash operatsiyalari masalasi turli yo‘llar bilan hal qilinadi. Kichik yuklar bilan tashiladigan yuklarni yuklash, koida tarikasida, tashuvchiga, vagonlar bilan esa - jo‘natuvchiga yuklanadi.
Va nihoyat, turli xil transport xarajatlari belgilanadi. Kichik yuklar bilan tashish stavkalari vagon yuklari bilan tashish tariflariga nisbatan yuqori.
Do'stlaringiz bilan baham: |
