3-mavzu. Gravitatsiyava flotatsiya usulida boyitishning nazariy asoslari. Cho’ktirish usuli va og’ir suyuqliklarda boyitish asoslari. Reja: Gravitatsiya usulida boyitishning nazariy asoslari. Cho'ktirish usulida boyitishning mohiyati

Asosiy flotatsiya – flotatsion boyitishning birinchi jarayoni hisoblanib, qimmatbaho komponentni bo‘sh tog‘ jinslaridan ajratish maqsadida o‘tkaziladi. Natijada xomaki boyitma va chiqindi olinadi.
Tozalash flotatsiyasi – o‘zidan oldingi jarayonlarda olingan xomaki boyitmaning sifatini yaxshilash maqsadida o‘tkaziladigan flotatsiya jarayoni.
Nazorat flotatsiyasi – asosiy flotatsiya natijasida olingan chiqindi tarkibidagi qimmatbaho komponentni yana bir bor ajratib olish maqsadida o‘tkaziladigan jarayon.
Flotatsion sxemalar – flotatsiya bosqichi va sikllarining soni bilan bir–biridan farq qiladi.
Flotatsiya bosqichi deb, mahsulotni ma’lum yiriklikkacha yanchib, keyin flotatsiyalash jarayonini o‘z ichiga olgan texnologik sxemaning bir qismiga aytiladi.
Foydali mineralning xossasi va undagi mineral zarrachalarning o‘lchamiga qarab bir yoki ko‘p bosqichli flotatsiya sxemalari ishlatiladi.
Flotatsiya sikli deb, qaytadan flotatsiyalanmaydigan bir yoki bir nechta tayyor mahsulotlar olinadigan flotatsiya jarayonlarining guruhiga aytiladi.
Qimmatbaho komponentlarning ajralish ketma–ketligiga qarab, polimetal rudalarni boyitishda kollektiv, selektiv va kollektiv–selektiv flotatsiya sxemalari mavjud.
Agar oxirgi boyitmaga bira-to‘la bir nechta mineral (masalan, mis va nikel sulfidlari, mis-molibden, qo‘rg‘oshin–rux) ajralsa, bunday flotatsiya kollektiv flotatsiya deyiladi.
Agar rudadan qimmatbaho komponentlar ketma-ket ajratib olinsa, bunday flotatsiya selektiv flotatsiya deyiladi.
Kollektiv-selektiv flotatsiyada hamma qimmatbaho komponentlar avval kollektiv boyitmaga ajraladi, keyin esa undan alohida minerallar flotatsiyalanadi. Bir bosqichli flotatsiya sxemalari bo‘yicha sheelitli, flyuoritli, baritli, spodumenli rudalar boyitiladi. Bu rudalarni boyitish sxemalarida tozalash va nazorat flotatsiyalarining soni turlicha bo‘ladi.
Flotatsiya sxemalari bosqichlar va sikllar soni, boyitma va chiqindini nazorat flotatsiyasi soni bilan ajraladi. Boyitishning bosqichi va sikllari soni flotatsiyaning prinsipial sxemasini aniqlab beruvchi asosiy belgi hisoblanadi.
Flotatsiyaning prinsipial sxemasi deb shunday sxemaga aytiladiki, unda faqat bosqich va sikllar va har bir bosqich va sikldagi boshlang‘ich va oxirgi mahsulotlar ko‘rsatiladi. Bosqichlari soniga ko‘ra flotatsiya sxemalari bir, ikki va ko‘p bosqichli sxemalarga bo‘linadi.
Har bir boyitish bosqichi bir yoki bir nechta sikllardan iborat bo‘lishi mumkin.
Monometall rudalarning prinsipial flotatsiya sxemasini tanlash asosan rudadagi foydali mineralning donadorligiga va uning yanchish jarayonida shlamlanishga moyilligiga bog‘liq.
Umumiy qoida: foydali mineralning donadorligi (ruda tarkibida joylashishi) o‘lchami bo‘yicha qancha notekis bo‘lsa, yanchish jarayonida shuncha ko‘p shlamlanadi va boyitish sxemasida bosqichlar soni ko‘payishiga olib keladi.