3-mavzu: gaplarning tuzilishiga ko‘ra turlari: sodda gap (2 soat) R

3-MAVZU: GAPLARNING TUZILISHIGA KO‘RA TURLARI:
SODDA GAP
(2 soat)


R E J A


1. Sodda gap va uning turlari.
2. Bir bosh bo‘lakli gaplar.
3. Ikki bosh bo‘lakli gaplar.
4. To‘liq gap va to‘liqsiz gaplar.


Tayanch iboralar: Sodda gap, bir bosh bo‘lakli, ikki bosh bo‘lakli gaplar, soda yoyiq, soda yig‘iq gaplar, to‘liq gap va to‘liqsiz gaplar, grammatik asos.
Dars maqsadi: Talabalarga gapning tuzilishiga ko‘ra turlari haqida umimiy ma’lumot berish. Sodda gap va uning turlari, bir bosh bo‘lakli va ikki bosh bo‘lakli gaplar, shuningdek, ikkinchi darajali bo‘laklarning qatnashishi-qatnashmasligiga ko‘ra sodda yig‘iq va sodda yoyiq gaplar, to‘liq gap va to‘liqsiz gaplarning grammatik jihatdan shakllanish yo‘llarini o‘rgatishdan iborat.
Dars vositalari: Ko‘rgazmali vositalar, slaydlar.


Zaruriy adabiyotlar

1. 
   Абдурахмонов Ғ. ва бошқ. Ўзбек тили грамматикаси. 2-том. – Т.: “Фан”, 1975.
   
2. 
   Tursunov U., Muxtorov J., Rahmatullaev Sh. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. – Т.: “O‘zbekitson”, 1992.
   
3. 
   Hamroev M. O‘zbek tilidan ma’ruzalar majmuasi. –T., 2007.
   
4. 
   Rahmatullaev Sh. Hozirgi adabiy o‘zbek tili. –T.: “Universitet”, 2006.
   
5. 
   Asqarova M. Hozirgi uzbek adabiy tilidan ma’ruza matnlari (Sintaksis). –Toshkent, 2000.
   
6. 
   Sayfullaeva R. va b. Hozirgi o‘zbek adabiy tili. Sintaksis. –T.: “Universitet”, 2006.
   

Dars metodi: Blits so‘rov, an’anaviy ma’ruza, suhbat, qisqa muddatli test.
Dars mazmuni:

Gaplar tuzilish jihatdan ikki guruhga bo‘linadi:

1. Sodda gap bir predikativ birlikdan iborat bo‘lib, uning tarkibi ayrim gaplarga bo‘linmaydi. Masalan, G‘ir-g‘ir shabada turli-tuman giyohlarning hid­larini olib keladi. (O.) Oqil va donolar bilan suhbatdosh bo‘ling. (“Oz-oz o‘rganib dono bo‘lur”)
2. Qo‘shma gap mazmun va grammatik jihatdan birikkan ikki va undan ortiq predikativ birliklardan tuzilib, uning tarkibi ikki va undan ortiq gaplarga bo‘linadi. Masalan, Hali daraxtlar barg chiqarmaganu, pushti guldastaga o‘xshab gullagan bir tup bodom qo‘shni hovlining devori osha yashnab turibdi. (P.Q.) Haqiqiy do‘stlik suvdek zilol, qalbaki do‘stlik – tuz qo‘shilgan asal. (Maqol)