3. Mavzu: Foydali qazilamalarni boyitish ko‘rsatkichlari

Zarrachalarni naporsiz qiyalik oqimida xarakatlanishi
Qiyalik oqimda zarrachalarni xarakatlanish turlari:

1. 
   Oqim tubida yoki yuzada oldin cho‘kib qolgan zarrachalar ustida dumalash yoki sudralish yo‘li bilan;
   
2. 
   Xakkalab xarakatlanish: zarracha ma’lum vaqt sudralib xarakatlanadi, so‘ngra yuqoriga ko‘tariladi va oqim uchun ma’lum masofaga olib ketib pastga tashlaydi, bu yana takrorlanadi.
   
3. 
   Zarracha muallaq xolda oqim bilan xarakatlanadi.
   

Zarrachaning xarakatlanish usuli oqim qalinligi va tezligiga, tubning xolatiga, zarrachaning shakli va o‘lchamiga, bo‘tanadagi konsentratsiyasiga bog‘liq bo‘ladi.
SHar shaklidagi xarakatlanayotgan zarrachaga quyidagi kuchlar ta’sir qiladi:
a) Gravitatsion kuchlar (og‘irlik va Arximed kuchlari)


(37)

b) Suv oqimining dinamik bosim kuchi

(38)

v) Ko‘tarish kuchi (oqimning quyun xarakati tufayli xosil bo‘ladi)

(39)

2.Ishqalanish kuchi

(40)
Bu erda: -oqim bo‘yicha gidrodinamik qarshilik koeffitsienti;
_o‘r - d balandlikdagi oqimning o‘rtacha tezligi;
_z -zarracha xarakatining tezligi;
oqimga perpendikulyar yo‘nalishdagi gidrodinamik qarshilik koeffitsienti;
f- ishqalanish koeffitsienti.
_v- vertikal tezlik



Rasm 32. Qiya tekislikda xarakatlanayotgan suyuqlikdagi zarrachaga ta’sir kilayotgan kuchlar sxemasi

Bir maromda oqayotgan oqimda kuchlar bir-biriga tenglashadi:

Zarrachani tezligi


(41)

qiymat

ya’ni, zarrchacha erkin tushish tezligining kvadratiga teng.
Agar, apparat qiyaligi 6^o bo‘lsa, u xolda sin0; cos 1 bo‘ladi va deb qabul qilsak (_{0 -}suyuqlikda erkin tushayotgan zarrachaga ko‘rsatilayotgan qarshilik koeffitsienti), u xolda
(42) bo‘ladi.
Bu tenglamadan, agar, ₀­ _ver bo‘lsa zarrchacha dumalab yoki sirg‘anib xarakatlanadi, agar ₀­ <_ver bo‘lsa zarrcha suv oqimida muallaq suzib ketishi mumkin.
Qiya oqim usul bilan minerallarni saralashda og‘ir zarrachalar uchun ₀­ _ver bo‘lishini ta’minlash kerak.