3. Mavzu: Foydali qazilamalarni boyitish ko‘rsatkichlari

Qiya yuzada xarakatlanish qonuniyati
Laminar marom
Suyuqlikni ochiq oqim sharoitida xarakatlanishida, uning qatlami balandligi bo‘yicha xarakat tezligi xar xil. Oqim tubida tezlik nolga teng bo‘lsa, oqim yuzasida esa oqim maksimal tezlikka erishadi.
Laminar maromda xarakatlanayotgan suyuqlikning oqim tezligi tenglamasi quyidagicha(6 - rasm) fikrlash yo‘li bilan olinadi.

Rasm 30. Laminar (a) va turbulent (b) rejimda xarakatlayotgan oqim chuqurligi bo‘yicha tezlikni taqsimlanishi. 1- chegara qatlam; 2- o‘tish zonasi; 3- turbulent zona.

Rasm 31. Qiya tekslikda suyuqlikning laminar xarakati
Aytaylik, oqim tubidan, «u» masofada cheksiz yupqa qatlami (dy) xarakat qilayapti: uning tezligi pastki qismida , yuqori qismida +d, ya’ni tezlik gradienti d/dy bor.
Bu qatlamga quyidagi kuchlar ta’sir qiladi:
Oqim tubiga parrallel bo‘lgan og‘irlik kuchi:
F₁=(H-)∆sin 
YUza birligiga ta’sir kilayotgan ishkalanish kuchi

Tezlanish nolga teng bulsa F₁=F₂ , buladi, ya’ni

y=0 dan u=N gacha deb integrallasak






ekanligini inobatga olsak,
(35)
v – dinamik qovushkoklik;
∆ - suyuqlik zichligi;
 - suyuqlik qovushqoqligi.
(1-57) tenglamadan ko‘rinib turibdiki, Laminar maromda oqayotgan suyuqlikning o‘rtacha va (y=N bo‘lgandagi) maksimal tezligi orasidagi bog‘liqligi ifoda bilan aniqlanadi.
Qiya tekislikda xarakatlanayotgan suyuqlik oqimining sokinligi (laminarligi) Reynolds soni 500 dan kichik (Re^_500) , bo‘lgandagina saqlanib qoladi va (35) tenglama xaqiqiy xisoblanadi.
Oqim tezligi va qiyalilik ma’lum bo‘lsa, (35) tenglamadan oqim qatlami qalinligi va suyuqlik xajmini aniqlash mumkin. (1-57) tenglamasini oqim uchun vaqt va kenglik birligida oqib o‘tgan suyuqlik xajmini aniqlash mumkin.


dan