|
Дивидендлар афзаллиги назарияси ёки "Узоқдаги буғдойдан яқиндаги сомон яхши». Майрон Гордон ва Жон Линтнерлар фикрига кўра, дивидендлар тўлаш (коэффициенти) ошгани сайин, акциядорлик капиталининг қиймати (даромадлилиги) камайиб боради, чунки инвесторларга кўра капитал қийматининг ошиши шаклида даромад олиш дивидендлар шаклида даромаддан кўра рискка кўпроқ тортилади деб ҳисоблашади.
Шунингдек, биринчиси нисбатан ноаниқ келажакда ва фонд бозорининг қулай умумий ҳолатида тўланса, иккинчиси эса акциядорлар томонидан тегишли қарор қабул қилингандан сўнг олиниши мумкин.
Назария муаллифлари фикрига кўра, дивиденд шаклида кутилаётган ҳар бир доллар қайта капитализация қилинган доллардан анча юқоридир. Ушбу далилнинг моҳияти машҳур мақолни яхши тасвирлайди:"Узоқдаги буғдойдан яқиндаги сомон яхши".
Дивиденд сиёсати акциядорларнинг умумий мулкига таъсир қилади. Инвесторлар, рискни минималлаштириш тамойилига асосланиб, ҳар доим капиталлашган даромаддан кўра жорий дивидендларни афзал кўришади.
Жорий дивиденд тўловлари ушбу компанияга қилинган инвестицияларнинг мақсадга мувофиқлиги ва рентабеллигига нисбатан инвесторларнинг риск даражасини пасайтиради.
Шу сабабли, акциядорларни сармоянинг бозор қийматининг ошишига олиб келадиган дисконт нисбати сифатида ишлатиладиган инвестициядан келадиган даромадга нисбатан камроқ даромад олиш ставкаси ҳам қониқтиради.
Солиқ ассиметрияси (имтиёзлари) назариясига кўра, дивидендларни олиш вақтида улар дарҳол солиққа тортилади, капитал ортиши бўйича даромад солиғи фақат акциялар, пайлар сотилгандагина тўланади.
Шундай қилиб, капитал ортиши бўйича даромад солиғи назарий жиҳатдан узоқ муддага кечиктирилиши мумкин.
Ушбу фактни ҳисобга олган ҳолда, Р. Литценбергер ва К. Рамасвами, агар дивиденд солиғи капитал ўсиши бўйича даромадлар бўйича тўланадиган солиқлардан катта бўлса, компаниялар дивидендларнинг паст даражасини тўлашлари керак деган назарияни таклиф қилдилар.
Бошқача қилиб айтганда, ушбу назарияга кўра, акциядорлар учун дивиденд даромадлари эмас, балки капитализация қилинган даромадлар устувор аҳамиятга эга, бунга эса капитализация қилинган даромадлар олинган дивидендларга қараганда камроқ миқдорда солиққа тортилиши ҳисобланади.
Шунинг учун, агар икки компания дивиденд сиёсатида фақат фойдани тақсимлаш усулида фарқ қиладиган бўлса, унда нисбатан юқори дивидендларни тўлайдиган компаниянинг акциядорлари солиқ миқдорининг юқорилиги сабабли йўқотишларни қоплаш учун акцияларга юқорироқ даромад олишни талаб қилишлари мумкин.
Шундай қилиб, компанияларга юқори дивидендлар тўлаш фойдасиз, унинг бозор қиймати эса фойдада дивидендлар нисбатининг паст улушда эканлигидан максимал бўлади.
Масалан, 1982 йилга қадар АҚШда дивидендлар бўйича даромад солиғи ставкаси 70%, капиталнинг ўсиши эса 50% эди. 1982дан кейин солиқ ставкалари камайди (50% ва 20%), 1986 йилда эса бир хил (28%) бўлди.
Ўзбекистон Республикасида 2002 йилгача даромад солиғи (жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғи) дивиденд ставкаси 10 фоизни, 2018 йилдан 5 фоизни ташкил этди, реинвестиция қилинган фойда эса солиққа тортилмайди.
Назарияга мувофиқ, компания ўз акциядорлари ҳамда келажакдаги инвесторларнинг умидлари ва хоҳишларига мос келадиган дивиденд сиёсатини амалга ошириши керак. Ўз навбатида, инвесторлар одатда дивидендлар сиёсати уларнинг инвестициялари мақсадларига энг мос келадиган компанияни танлайди.
Хусусан, жорий истеъмол мақсадлари учун дивидендлардан фойдаланадиган алоҳида инвестор гуруҳлари компаниянинг бошқарувини фойданинг катта қисмини дивидендларга йўналтиришни афзал кўришади.
Шу билан бирга, ўша акциядорлар ва инвесторлар гуруҳлари, агар бу даврда улар пул маблағларига эҳтиёж сезмасалар ва улар учун дивидендлар олиш фақат солиқ юкига айланса, даромадни қайта инвестициялашга йўналтиришни афзал кўришлари мумкин.
Агар компания дивидендларни тўламасдан ўз фаолиятини ривожлантиришни мақсад қилса, пул даромадларини олишни афзал кўрган акциядорлар аҳволга тушиб қоладилар.
Мазкур акцияларининг қиймати ошиши мумкин, лекин фақат маълум бир вақтдан сўнг ва у жорий харажатларини қоплаш учун улар бозорда акцияларнинг бир қисмини сотишлари керак бўлади. Бошқа томондан, дивидендларни сарфлашдан кўра, кўпинча капитални сарфлайдиган стратегик инвесторлар кам дивидендларни тўлаш сиёсати натижасида тўловлар бўйича янада фойда кўришлари мумкин.
Шундай қилиб, дивиденд сиёсатини танлашда компания бошқаруви ўз акциядорларининг манфаатларидаги фарқларни ҳисобга олиш керак.
Агар акциядорларнинг асосий таркиби дивидендлар олишдан манфаатдор бўлса, компания бошқаруви дивидендларни тўлаш тўғрисида қарор қабул қилиши ва тегишли равишда дивиденд сиёсатини шакллантириши керак.
Шу билан бирга, дивидендларни тўлаш амалиёти билан рози бўлмаган акциядорларнинг озчилиги эса ўз капиталини бошқа компанияларга қайта инвестициялашади ва шу билан акциядорлар таркиби бир ҳил бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
