3-mavzu. Butun hayot davomida ta’lim olish g‘oyasi (lifelong learning) reja: 1

---

3-mavzu. Butun hayot davomida ta’lim olish g‘oyasi (lifelong learning) 
REJA: 
1.
 
Butun hayot davomida ta‟lim olish g„oyasi 
2.
 
O„qituvchilarning kasbiy o„zini o„zi rivojlantirish 
Tayanch so‘zlar: 
lifelong learning, tizim, kredit, platforma, tashkilot, 
malaka talablari
 
Ma‟lumki, Xalq ta‟limi tizimida 2021 yil dekabr oyiga qadar xalq ta‟limi 
pedagog- o„qituvchilari va rahbar xodimlari belgilangan davriylikka ko„ra, ya‟ni 
o„qituvchilar har 5 yilda va rahbar xodimlar har 3 yilda malakasini oshirib kelgan.
Tizimdagi muammolarni o„rganish maqsadida o„tkazilgan so„rovnomalar 
natijalari tahliliga ko„ra, rahbar va pedagoglar malaka oshirish jarayonida ko„plab 
muammolarga duch kelgan. Ya‟ni tinglovchilar bir oy malaka oshirish davrida 
oiladan uzoqlashishi, maktabni boshqaruvsiz qoldirishi yoki malaka oshirish o„rniga 
boshqa xodim yuborishi kabi holatlar kuzatilgan.
Shuningdek, o„qish davridagi korrupsion holatlar, ortiqcha harajatlar singari 
ko„plab muammolar tizimda yillar mobaynida to„planib kelgan. Bu sohada olib 
borilayotgan islohotlar, yaratilayotgan yangi platforma yuqoridagi kamchiliklarga 
barham berishi ta‟kidlab o„tildi.
– Hozir yangi joriy qilinadigan malaka oshirish tizimi doimiy amalga oshiriladi. 
Asosiy maqsad o„qituvchining malaka oshirishdan o„tib, yangi bilim olishiga 
qaratiladi.Endi yangi platformada har bitta o„qituvchining malaka oshirishi o„ziga 
moslanib, zamonaviy rivojlanish trayektoriyasiga yo„naltiriladi, – deydi xalq ta‟limi 
vazirining birinchi o„rinbosari Usmon Sharifxo„jayev. 
Endilikda malaka oshirish tizimi ma‟lumotlar bazasi, xodimlarning kasbiy 
rivojlanish holati, ta‟lim kreditlari hisobini yuritish, tizimdagi barcha xodimlarning 
kasbiy bilimlaridagi bo„shliqlarni doimiy monitoring qilish mazkur Uzluksiz kasbiy 
ta‟lim elektron platformasi orqali amalga oshiriladi.
Yuqoridagi qarorda belgilanganidek, 2021 yil 1 martdan boshlab, tuman 
(shahar) xalq ta‟limi bo„limlari tomonidan xalq ta‟limi xodimlarining malaka 
oshirish bo„yicha ehtiyojlari o„rganildi va A.Avloniy nomidagi ilmiy-tadqiqot 

---

instituti tomonidan “Uzluksiz kasbiy ta‟lim” maxsus elektron platformasi orqali 
ularning kasbiy kompetensiyalarini aniqlash bo„yicha diagnostika qilish hamda 
individual rivojlanish trayektoriyasini shakllantirish mexanizmi ishlab chiqildi. 
Yaratilgan elektron platforma pedagog va rahbar xodimlarga xohlagan vaqtda va 
xohlagan joyda turli gadjetlar orqali ulanish, shuningdek, o„z kasbiy ehtiyojlaridan 
kelib chiqib, uzluksiz malaka oshirish imkoniyatini beradi. 
Shuningdek, matbuot anjumanida yangi platformani pedagoglarga yetkazish 
yo„lida qilinayotgan ishlarga ham to„xtalib o„tildi. Unga ko„ra, 2021 yil 1 martdan 
boshlab fan metodistlarini mazkur plaftorma orqali kredit-modulga asoslangan 
malaka oshirish boshlandi. 1 may holatiga 1647 nafar metodist malakasi oshirilib, 
tegishli sertifikatga ega bo„ldi. Metodistlar uchun ehtiyojga asoslangan 30 ta 
videokurs tayyorlandi va platformaga joylashtirildi. 1 iyundan boshlab maktab 
direktorlari uchun malaka oshirish boshlangan bo„lib, ular uchun 8 ta kompetensiya 
bo„yicha ehtiyojga asoslangan 192 ta videokurs tayyorlandi. 
Amaldagi tartibga ko„ra xalq ta‟limi pedagog va rahbar xodimlari qay tarzda 
malaka oshiryapti? Bugun zamon talabi qanday? Malaka oshirish tizimiga nodavlat 
ta‟lim tashkilotlarini jalb qilishdan ko„zlangan maqsad nima? 
Malaka oshirish tizimining “hayot davomida o„qish” tamoyiliga o„tishi 
borasida qanday ishlar olib borilayapti, degan savol tug„ilishi tabiiy hol. 
Axborot, bilim, tajribalar har kuni yangilanyapti. Shu nuqtai nazardan, malaka 
oshirish ta‟limi tizimini takomillashtirish zarurati tug„ildi. Bugun dunyoning 
yetakchi davlatlaridagi malaka oshirish ta‟limi 20-25 yildan buyon “hayot 
davomida o„qish” tamoyili asosida tashkil etilyapti. “Hayot davomida o„qish” 
tamoyili asosidagi malaka oshirish ta‟limini kredit-modul shaklida kelgusi yildan 
joriy etish rejalashtirilmoqda. Xo„sh, kredit-modul tizimi malaka oshiruvchi 
pedagoglarga nima beradi, an‟anaviy malaka oshirishdan farqi, qulayliklari 
nimada? 
Kredit-modul tizimida rahbar va pedagog xodimlar malaka oshirish 
kurslarida kasbiy ehtiyojlaridan kelib chiqib, tegishli kurslar, professor-
o„qituvchilar, malaka oshirish mazmuni va muddatini mustaqil tanlash 

---

imkoniyatiga ega bo„ladi. 
Bugungi kunda onlayn ta‟lim platformalari asosida o„quvlarni tashkil etish 
dolzarb masalalardan biri. Qolaversa, xalq ta‟limi xodimlari malakasini oshirish 
tizimida shu kabi maxsus elektron platformalar mavjud emas. Bu platforma 2021-
yilning 1-iyuniga qadar amaliyotga joriy etilishi belgilangan. Unga qadar tajriba-
sinovidan o„tkaziladi. Tajriba-sinovidan keyin aniqlangan kamchiliklar to„ldiriladi, 
qayta ishlanadi va 1-iyun sanasidan to„liq amaliyotga joriy etiladi. Elektron 
platforma pedagog va rahbar xodimlarga xohlagan vaqtda va xohlagan joyda, 
shuningdek, o„z kasbiy ehtiyojlaridan kelib chiqib, malaka oshirish 
imkoniyatiniberadi. 
Uzluksiz malaka oshirishda pedagoglarning ta‟lim olish jarayonlari maxsus 
elektron platforma asosida avtomatlashtiriladi va inson omili minimallashtiriladi. 
Maktabning asosiy vazifalaridan biri o„quvchilarni mustaqil hayotga tayyorlashdan 
iborat. Bu borada sinf rahbarlarining o„rni alohida ahamiyat kasb etadi. Sinf 
rahbari bir sinf sharoitida tarbiyaviy vazifalarni amalga oshirishga qaratilgan 
ishlarni tashkil etadi va boshqaradi. 
Sinf rahbarlarining malaka oshirish ta‟limi qisqa muddatli kurslar shaklida 
tashkil etilishi rejalashtirilgan. Xususan, bugungi kunda 36 soatlik maqsadli kurslar 
o„quv-rejalari ishlab chiqilgan bo„lib, o„quv kurslari 2021-yildan tashkil etiladi. 
Xalq ta‟limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish tartibi 
tegishli davlat talablari, malaka talablari va o„quv-rejalariga binoan, o„qitish 
shakllari esa malaka oshirish kursini tashkil qiladigan ta‟lim tashkiloti tomonidan 
belgilanadi. 
Shunga ko„ra, rahbar xodimlarning, shu jumladan, maktab direktorlarining 
malakasini oshirish qaysi tashkilot tomonidan amalga oshirilmasin, mazkur soha 
uchun amalda bo„lgan “Davlat talablari”, “Malaka talablari”, belgilangan tartibda 
tasdiqlangan 
o„quv-reja 
va 
dasturlariga 
binoan 
tashkil 
qilinadi. 
Xalq ta‟limi xodimlarini qayta tayyorlash va malakasini oshirish sohasida 
davlat ta‟lim muassasalari monopoliyasi mavjud bo„lib, nodavlat ta‟lim 
muassasalarining mazkur jarayonlarda ishtirok etish imkoniyati belgilanmagan. 

---

Tabiiyki, bu jarayonlarga nodavlat ta‟lim muassasalarini jalb etish sohada sog„lom 
raqobat muhitini shakllantirish orqali ta‟lim sifatini oshirishga qaratilgan. 
Pedagog xodim ta‟lim tashkilotlarini o„z ixtiyoriga ko„ra tanlaydi va malakasini 
oshiradi. Oliy ta‟lim tashkilotlari va nodavlat ta‟lim tashkilotlarining pedagog 
kadrlar malakasini oshirish bilan bog„liq xarajatlari davlat byudjeti mablag„lari 
hisobidan ushbu maqsadlar uchun Xalq ta‟limi vazirligiga ajratiladigan mablag„lar 
doirasida qoplanishi belgilangan. 
Hech kimga sir emas, bugun ta‟lim sohasida, xususan, xalq ta‟limi tizimida 
muammolar to„planib qolgan. Ta‟lim sifatini yaxshilashga qaratilgan chora-
tadbirlar natijasini ertaga kutish noo„rin, albatta. Chunki, ta‟limga kiritilgan 
investitsiyalar samaradorligi jamiyatda 5-10 yillarda seziladi. Masalan, 2020-yilda 
bitiruvchilari OTMlarga kira olmagan maktablar salmog„i o„tgan yilga nisbatan 3 
barobar kamaygan. Bu ham maktab pedagogik jamoasining salohiyati, 
direktorlarning saviyasi oshganligi isboti. Shu nuqtai nazardan, o„zgarishlarning 
natijalari kelgusi 5 yillikda ko„rina boshlaydi. 
O„qituvchilarning kasbiy o„zini o„zi rivojlantirish to„g„ri ishlab chiqilgan 
metodlarga asoslanadi. Bugungi kunda standart texnikalar mavjud bo„lib, ulardan 
foydalanish sizning malakangizni oshirishga imkon beradi. Shuningdek, 
o„rganilgan ma‟lumotlarga asoslanib, aniq yo„naltirilgan o„z-o„zini rivojlantirish 
va o„z-o„zini tarbiyalash metodologiyasini tuzish imkoniyati mavjud. Shunga 
ko„ra, o„qituvchining kasbiy o„zini o„zi rivojlantirish usullari har xil, ammo 
ularning barchasi dastlab mutaxassisning malakasi, bilim darajasi va kasbiy 
mahoratini 
oshirishga 
qaratilgan. 
O„qituvchining 
kasbiy 
o„zini 
o„zi 
rivojlantirishning asosiy usullari: 
Malaka oshirish kurslari. Ayni paytda bunday kurslar muhim va asosiy 
bosqich, o„qituvchining o„zini o„zi rivojlantirish uslubidir. Bunday kurslar odatda 
ta‟lim muassasasi rahbari tomonidan boshqariladi; Shuningdek, bor federal 
standartlar dastlab har bir o„qituvchi joriy yil boshida o„zini o„zi rivojlantirish 
dasturini tuzishi kerakligini belgilaydi. Ushbu dastur kelgusi yil uchun ishlab 
chiqilmoqda va o„z-o„zini rivojlantirish mavzusini ko„rsatib, muayyan maqsadlarni 

---

belgilashni o„z ichiga oladi. Shuningdek, o„qituvchi o„zini o„zi rivojlantirish 
jarayonida foydalanadigan adabiyotlarni ko„rsatib beradi va faoliyatining 
xulosalarini belgilaydi. Zamonaviy o„qituvchining asosiy vazifasi keyinchalik 
malaka darajasi va umumiy kasbiy mahoratini oshirish uchun asos bo„lishi 
mumkin bo„lgan ma‟lumotlarni chuqur o„rganishdir. Nima uchun o„qituvchiga o„z-
o„zini rivojlantirish kerak? Aslida, o„z-o„zini rivojlantirish protsedurasiga 
ehtiyojning asosiy sababi pedagogika va psixologiya sohasida yanada muhim 
bilimlarni shakllantirishdir. Har yili talabalar bilan to„g„ri ishlashni belgilaydigan 
yangi va yangi usullar paydo bo„layotganligi sababli, o„qituvchi talabalarning 
ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish qoidalarini bilish uchun pedagogikadagi asosiy 
o„zgarishlardan xabardor bo„lish uchun ushbu ma‟lumotni albatta o„rganishi kerak. 
innovatsion usullardan foydalangan holda. Zamonaviy ta‟lim tizimi idealdan uzoq. 
Shu sababli o„qituvchilarni to„g„ri tarbiyalashga favqulodda ehtiyoj tug„iladi. Axir, 
ular keyinchalik bolalarni o„z-o„zini rivojlantirishga to„g„ri yo'naltirishga qodir, 
chunki ular bolaga ichki, yashirin iste‟dodlarini faollashtirishga yordam bera 
oladilar. Agar o„qituvchi o„zini o„zi rivojlantirish bilan shug„ullanmasa, u holda u 
bolalar bilan to„g„ri ishlay olmaydi va ularni shaxsga aylanish yo„lida yo„naltira 
olmaydi. Bugungi kunda o„qituvchining o„zini o„zi rivojlantirishning muhimligi va 
zarurligini belgilaydigan federal standartlar mavjud. Shunday qilib, o„qituvchining 
o„zini o„zi rivojlantirish uning yuqori kasbiy mahoratini shakllantirishning muhim 
bosqichi ekanligi aniq va tushunarli bo„lib qoladi. O„z-o„zini rivojlantirishda, eng 
muhimi, 
motivatsiya. 
Aynan 
u 
bizning 
faol 
rivojlanishimiz 
uchun 
rag'batlantiruvchi vositadir. Biroq, o„z-o„zini rivojlantirish va muntazam ishlash 
uchun motivlarni topish kerak.