3-mavzu: Badiiy uslub. Badiiy uslubga xos matnlar tahlili reja

Badiiy uslubning leksik xususiyatlari.

Ma'lumki, badiiy matnning ta'sirchanligini ta'minlashda ijodkorning leksik vositalardan foydalanish (so‘z qo‘llash) mahoratini belgilash muhim o‘rin tutadi. M.Yo‘ldoshevning qayd etishicha, badiiy matndagi poetik aktuallashgan leksik vositalarning lingvopoetik qimmatini belgilashda sinonim, omonim, antonim, polisemantik, tarixiy va arxaik so‘zlar, yangi yasalmalar shevaga oid so‘zlar, chet va vulgar so‘zlarga alohida diqqatni qaratish lozim. Masalan,

Nutqda omonimlardan foydalangan holda turli so‘z o‘yinlari hosil qilinadi:

Qo‘lingdan kelgancha chiqar yaxshi ot,

Yaxshilik qil, bolam, yomonlikni ot,

Nasihatim yod qilib ol, farzandim,

Yolg‘iz yursa chang chiqarmas yaxshi ot.

Bu o‘rinda ot omonim so‘zlari turlicha ma'nolarni ifodalamoqda. Omonim so‘zlardan foydalangan holda so‘z o‘yinlarini yaratish tajnis (jinos) san'ati deyiladi. Badiiy adabiyotda ushbu badiiy san'at qo‘llanib yaratilgan to‘rt qator she'r esa tuyuq deb ataladi.

Sinonim so‘zlar, garchi bir ma'noni ifodalasa-da, ma'no nozikliklari orqali darajalanish xususiyatiga ega. Ana shu darajalanish, ya'ni emotsional-ekspressivlikning kuchayib borishi konnotativ ma'noni hosil qilgan. Shoir Erkin Vohidov «Uch so‘zda bir ma'no» nomli she'rida sinonimik qatorni keltiradi. Shoir she'rning har bir misrasida sinonimik qatorni shunday beradiki, bunda so‘zlarning ma'nosi kuchayib boradi.

Seni ko‘rmishdi Aynu Chashmu Ko‘z.