3-Маvzu Atrof muhitni texnogen ifloslanishi Reja Texnogen jarayonlarning tavsifi

4. Gidrokimyoviy texnogen jarayonlar.
Texnogenezning umumiy shakllanishi sharoitida- gidrokimyoviy texnogen kimyoviy jarayonlar alohida ўrin tutadi.
Birinchi bu jarayonlarni ta’siridan yer osti suvlari va tog’ jinslari ifloslanadi. Geologik muhitni va shunday qilib ular ўz mazmuni bilan umumiy muammoning bosh qismi geologic muhitni ifloslanishidan muhofaza qilish. Ikkinchidan-gidrokimyoviy jarayonlar atrof muhitga turli texnogen yukda shakllanadi-ya’ni zax qochiruvchi va suv bilan ta’minlovchi tizimlarni ekspluatatsiya qilish vaqtida. Litosferaning yuqori qismida chuchuk yer osti suvlari tarqalish zonasida salbiy gidrokimyoviy jarayonlar ta’siri ostida ichimlik suvlari sifati yomonlashadi va ishlab chiqariladigan suv tortib oluvchi inshoatlarda sodir bўladi.
Umumiy holatda yer osti suvlarining ifloslanishi deb yer osti suvlarining har qanday fizik, kimyoviy, bakteriologik o’zgarilishiga aytamiz. Shu bilan bog’liq holda kimyoviy issiqlik radioaktiv va bakteriologik ifloslanish turlari ajratiladi. Shu holda yer osti suvlarini texnogen ta’sirida uning sifatini yomonlashuvi ko’riladi. Yer osti suvlarini qanday maqsadlarda ishlatilishiga qarab sifat buzilishini aniqlash uchun har xil kriteylar qabul qilinadi.


5. Zax bosgan shahar hududida tarqalgan texnogen jarayonlar.
Shahar hududida tog` jinslari yer usti va osti inshootlari ta`sirida ma`lum miqdordagi deformatsiyaga uchraydi. Bundan tashqari, shahar hududida geologic muhit, ayniqsa katta shaharlar qo`shimcha texnogen yuk boshdan kechiradi va u gidrogeologik omillar yer osti suvlarini qo`shimcha ozuqalanishi va aeratsiya zonasini jinslarining nomlanishi.
Texnogen ozuqalanish manbalariga quyidagilar kiradi:
suv eltuvchi kommunikatsiyalardan oqovani oqishi:
aylanma suv ta`minotidan suvni yo`qotilishi;
shahar hududidagi va shahar atrofidagi sug`orishga berilgan suvni infiltratsiyasini;
shahar hududi daryo tarmoqlaridan, shahar havzalarida, kanallardan, suv omborlaridan suvni infiltratsiyasi
Tajribalar shuni ko`rsatadiki, yer osti suvlariga bo`ladigan texnogen ozuqalanish bir tomondan yer osti suvlari sathini ko`taradi va buning ta`sirida inshoot fundamenlarini suv bosadi va ayrim hollarda qurilishni yuzasini, ikkinchi tomondan aeratsiya zonasi jinslarida osma sizot suvlari shakllanadi va bu bilan inshootlarni suv bosadi va oxirida haddan ziyod ortiqcha namalanishi gruntlarni namlanishi va bularning oqibatida inshootni mustahkamligi pasayadi.
Gidrogeologik omillar birgalikda texnogen jarayonlarni shakllanishiga inshootlarni yer osti qismini zax bosishga va yer yuzasini suv bosishiga olib keladi, nihoyatda gruntlarni defarmatsion va mustahkamligini pasayishiga olib keladi, fundamentlarni cho`kishiga sabab bo`ladi va salbiy hodisalarga sabab bo`ladi.