3-ma’ruza. Moddiy nuqta kinematikasi

v=lim TT = d yokl v=lim— = —. (2)

• t^0 At t^0

• At dt

• oniy tezlikni beradi.
• Tezlik vaqt birligida bosib o’tilgan yo’lni ko’rsatuvchi fizik kattalikdir. Tezlik vektor kattalikdir. Vaqtning kichik oralig’i dt qaralganda dr ning moduli jdrj bir-biridan kam farqlanadi. Shu sababli tezlik

• v =

• v

• |dv| _ dS dt dt

• (3)

• ko’rinishda yozilish mumkin.

• M .

• Tezlik SI birliklari sistemasida metr taqsim sekund (—) larda ifodalanadi.
• c

• [v]

• Tezlikning o’ lchamligi

• [v]

• [S] M
• [t] = 7
• L = LT-l. T

• 3.5. Tezlanish va tezlanish vektori.
• Tezlik o’zgarishini (xarakterlash) ifodalash uchun tezlanish kattaligi kiritilgan. Moddiy nuqtaning tezligi t vaqt davomida Av=v-v0 ga o’zgarsa, uning tezlanishi

• Av dv__d f dS^ d2S d2r

• dt dt

• lim At

• At^0 At

• V dt j

• dt2 dt2

• (1)

• Ifoda yordamida aniqlanadi. Tezlanish-vaqt birligida tezlikning o’zgarishiga teng bo’lib, tezlikdan olingan birinchi tartibli hosila yoki bosib o’tilgan yo’ldan (siljishdan) olingan ikkinchi tartibli hosila yordamida ifodalanadi. Tezlanish vektor kattalikdir. Tezlanishning SI birliklari sistemasidagi o’lchov birligi m/c2 .
• Tezlanishning o’lchami - [a]=LT-2 .
• Tekis harakatda v=const, a=0 tezlanuvchan harakatda a>0, sekinlanuvchan harakatda esa a<0 bo’ladi. To’g’ri chiziqli tekis va o’zgaruvchan harakatlarda tezlik va tezlanish vektori

• traektoriya bilan ustma-ust tushadi. Egri chiziqli harakatda esa, qaralayotgan nuqtaga o’tkazilgan urinma yo’nalishida bo’ladi (7-rasm).
• Egri chiziqli harakatda tezlanish tangensial va normal tezlanishlardan iborat.
•