3. маъруза матни 1-боб. Давлат ва ҳуқуқ назариясининг предмети ва унинг ўзига хос хусусиятлари

1) давлат ҳокимияти функциясини қўллаш ваколатига эга бўлган органлар ёки мансабдор шахслар томонидан амалга оширилади;
2) индивидуал характерга эга;
3) муайян ҳуқуқий оқибатларни – субъектив ҳуқуқ, мажбуриятлар, жавобгарликни ўрнатишга йўналтирилган бўлади;
4) махсус белгиланган процессуал шаклларда амалга оширилади;
5) индивидуал характерга эга бўлган юридик қарор чиқариш билан якунланади.
Ҳуқуқни қўллаш ўзига хос хусусиятлар билан тавсифланади:
Ҳуқуқ нормаси уни қўллаш ваколатига эга бўлган органлар ёки мансабдор шахслар томонидан амалга оширилади. Ўзбекис- тон Ресубликасининг Конституцияси ва қонунларига мувофиқ ҳуқуқни қўллаш ваколатини қонун чиқарувчи, ижро ва суд орган- лари, корхона, муассаса, ташкилот раҳбарлари, турли даража- даги мансабадор шахслар, муайян ҳолатларда жамоат ташкилот- лари ва ўзини ўзи бошқариш органлари амалга ошириши мумкин. Ҳуқуқшуносикка оид адабиётларда эътироф этилганидек, мансаб- дор бўлмаган шахслар ҳуқуқни қўллаш фаолияти билан шуғул- лана олмайдилар.
Ҳуқуқни қўллаш давлат фаолиятининг муҳим бир шакли ҳисобланади. Ҳуқуқни қўллаш ўзининг ижтимоий табиатига кўра, бошқарувнинг бир шакли бўлган – бошқарув фаолиятини ташкил этади. Лекин ҳуқуқни қўллаш умуман бошқарувдан иборат эмас, балки ҳуқуқ нормаларида мустаҳкамланган умумий қоидаларни ҳаётга қатъий татбиқ этилишини таъминлашга қаратилган махсус характердаги бошқарувдир. Ҳуқуқни қўллаш давлат-ҳокимият фаолияти сифатида ҳар доим давлат номидан амалгаоширилади.
Ҳуқуқни қўллаш ҳар доим қонунларда аниқ белгилаб қўйилган тартибда амалга оширилади. Суд, маъмурий, тергов ва бошқа давлат органлари ҳамда мансабдор шахслар томонидан ҳуқуқни қўллаш фаолиятини амалга оширишнинг қатъий тартиби ўрна- тилган. Ҳуқуқни қўлловчи органлар ҳуқуқ нормалари асосида, доирасида ва уларда кўзда тутилган тартибда, ҳуқуқий тартибга солиш жараёнида фаол иштирок этади, ҳуқуқий масалаларни ҳал этади, аниқ вазиятларда мазкур муносабатларни ҳуқуқий тар- тибга солади¹.
Ҳуқуқни қўлловчи давлат органлари ва мансабдор шахслар белгилаб қўйилган муайян принциплар асосида ўз фаолиятларини ташкил этадилар. Буларнинг энг муҳимлари бўлиб: қонун усту- ворлиги, ижтимоий адолат, мақсадга мувофиқлилик, асосланти- рилганлик принциплари ҳисобланади. Муайян иш бўйича қарор қабул қилиш ёки уни расмийлаштириш давлат органлари ёки ман- сабдор шахсларнинг ҳуқуқни қўллаш фаолиятининг якуни бўлиб ҳисобланади. Ҳуқуқни қўл-лашнинг мазкур жараёнида алоҳида олинган ҳаётий вазият ёки шахсга нисбатан ҳуқуқни қўллашнинг юридик оқибатлари ишлаб чиқилади ва шакллантирилади².