3-Ma’ruza. Kompyuterlarning dasturuy ta`minoti. Operatsion tizimlar. Reja

Tizimli qobiqlar. 

Dasturlar  OTlar  bilan    amaliy  dasturiy  interfeys  (Applicasion  Programming 

Interfase, API) orqali o’zaro aloqa qiladi.  

Foydalanuvchi  harakatlarini  qabul  qiluvchi    va  ularni  operatsion  tizimga  tushunarli 

bo’lgan tilga o’tkazuvchi dastur tizimli qobiqlar deb ataladi. 

---

 

12 

Qobiqlar grafikli (oyna menejerlari), matnli, terminal rejimda ishlashga mo’ljallangan 

bo’lishi mumkin. 

Ma’murlashtirish uskunalari. Utilitalar.  Operatsion tizimda aniq bir parametrlarni 

sozlash  va  qayta  sozlash,  yangi  amaliy  dasturlarni  o’rnatish,  ularni  konfigurasiyalarini 

o’zgartirish    kabi  ishlarni  amalga  oshirish  taqozo  qilinadi.  Bundan  tashqari  tizimni  ish 

holatida  saqlash  va  unga  ruxsatsiz  kirish  va  harakatlardan  himoya  qilinishini  yuqori 

darajada ta’minlash zaruriyati yuzaga keladi. Bunday ishlarni amalga oshirish uchun, qator 

dasturlar mavjud bo’lib, ular utilitalar deb yuritiladi. 

Utilitalar 

bilan 

bajariladigan 

ishlarga 

quyidagilarni 

keltirish 

mumkin:  

foydalanuvchilarni  tizimda  ishlashga  ruxsat  berish  va  bekor  qilish,  fayl  va  faylli  tizimlarni 

boshqarish;  diskli  uskunalarni  boshqarish,    operatsion  tizimning  servis  xizmatlarini 

boshqarish,    yangi  qurilmalarni  dasturlarini  o’rnatish,  dasturlarni  o’rnatish  va  yo’qotish, 

grafik  qobiqlarni  sozlash;  tarmoq  ulanishlarini  sozlash;  chop  qilish  vositalarini  sozlash  va 

boshqa shu kabilar.