3-ma’ruza. Axborot tizimlarining tasnifi va avtotransportda avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimini yaratish Maqsad

3. Avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimi(ABT)ning tarkibiy tuzilmasi.
 
ABT tarkibiy tuzilmasining asosiy qismida uning funksional va ta’minlovchi 
qismlarini ajratib ko‘rsatiladi.
Funksional qism
avtomatlashtirilayotgan ob’yektni boshqarishning asosiy 
funksiyalarini bajaruvchi kichik funksional tizimlarga bo‘linadi (masalan, 
tashkilotlar). Bunday funksional tizimlarning ajratilishiga zamonaviy ishlab 
chiqarish tizimlarini boshqarishdagi murakkabliklar sabab bo‘ladi.

---

Ta’minlovchi qism
ABTning barcha kichik funksional tizimlaridagi ularning 
xususiyatlariga qarab birlashtirilgan vazifalarni hal qilishni ta’minlovchi usullar 
to‘plamini tashkil etadi. 
ABTning texnologik ta’minotiga, asosan, ish faoliyati davomida bir maqsadga 
xizmat qilish tamoyiliga amal qiluvchi AT turli ob’yektlari kiradi. ABTning 
texnologik ta’minotining asosiy elementlari bo‘lib: axborot, lingvistik, dasturiy, 
matematik, texnik, tashkiliy, huquqiy, ergonomik ta’minot hisoblanadi.
ABTning dasturiy ta’minoti 
— ABTning normal faoliyat yuritishini 
ta’minlovchi tizim va ilova dasturlari to‘plamidir.
ABTning axborot ta’minoti 
— tizimda qo‘llaniladigan iboralar lug‘atini 
tavsiflovchi tizimli-yo‘naltirilgan ma’lumotlar to‘plami (klassifikatorlar, namunaviy 
modellar, avtomatlashtirish elementlari va x.z), hamda avtomatlashtirilayotgan 
ob’yektning faoliyati davomidagi barcha bosqichlaridagi informasion modeli holati 
haqidagi ma’lumotlarini o‘zida jamlovchi to‘plam.
ABTning texnik ta’minoti 
— ma’lumotlarni kiritish, foydalanish, uzatish, 
tasvirlash va qabul qilishni amalga oshiruvchi vositalar to‘plamidir.
ABTning matematik ta’minoti 
— tizim faoliyatida ma’lumotlarni qayta 
ishlashda foydalaniladigan matematik metodlar, modellar va algoritmlar to‘plami.
ABTning lingvistik ta’minoti 
— avtomatlashtirilgan tizimlarda 
foydalaniladigan tilni shakllantirishdagi til vositalari va axborot birliklari to‘plami 
ABTning tashkiliy va uslubiy ta’minoti 
— tizim faoliyatida aniq 
avtomatlashtirilayotgan jarayonlarni bajarish uchun zarur, hamda faoliyat 
natijalarini taqdim etish shakllari, ob’yekt va avtomatlashtirilayotgan tizimning 
tashkiliy tuzilmasini aniqlovchi hujjatlar to‘plami.
ABTning huquqiy ta’minoti 
— avtomatlashtirilgan tizimning faoliyati 
davomida rioya qilinadigan qonun normalari va faoliyat natijalari yuridik statusi 
to‘plami.
ABTning ergonomik ta’minoti 
— avtomatlashtirishning kompyuter vositalari 
texnik xarakteristikasiga qaratilgan, ish joylaridagi inson-operatorning psixologik, 
psixofiziologik, andropometrik, fiziologik imkoniyatlari va xarakteristikalarining 
o‘zaro bog‘liq talablari to‘lami.