3-ma’ruza. Axborot tizimlarining tasnifi va avtotransportda avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimini yaratish Maqsad

2.
 
Axborot texnologiyalarini tasniflash. 
Axborot texnologiyalarini(AT) quyidagi belgilar asosida tasniflash mumkin: 
AT texnologik jarayonni markazlashtirish pog‘onasi bo‘yicha boshqaruv 
tizimlarida markazlashtirilgan, markazdan uzoqlashtirilgan va aralashtirilganlarga 
bo‘linadi: 
Markazlashtirilgan texnologiyalar
shu bilan xarakterliki, iqtisodiy ob’yektning 
asosiy funksional vazifalarini va ma’lumotni qayta ko‘rib chiqish- markaziy 

---

serverda, korxonada tashkil etilgan hisoblash tarmog‘ida yoki tarmoqning axborot-
hisoblash markazida tahlil qilinadi. 
Markazdan uzoqlashtirilgan texnologiyalar
mutaxassis vazifasining aniq 
yechimini topish uchun, ish joylarida o‘rnatilgan hisoblash texnikasidan 
mahalliy(lokal) ravishda qo‘llanishga asoslanadi. 
Aralashtirilgan texnologiyalar
joylardagi funksional vazifalarni hamkorlikdagi 
bazalar va barcha axborotlar tizimini avtomatik ma’lumotlar bankida 
integrasiyalash(birga joylashtirish) bilan xarakterlanadi. 
Inson ishtiroki choralariga
qarab BATning faoliyati avtomatik va 
avtomatlashtirilgan tizimlarga ajratiladi. 
Avtomatik
tushunchasi bilan - montaj qilingan va tuzatilgandan 
keyin insonning bevosita ishtirokisiz ishlay oladigan boshqaruv tizimi 
tushuniladi. 
Avtomatlashtirilgan
axborot boshqaruv tizimlarida bevosita inson omili 
ishtirok etadi(xizmat ko‘rsatuvchi personal, ma’muriy boshqaruv apparati). Bu shu 
bilan bog‘liqki, bir qator funksiyalarni butunlay (matematik tarzda) shaklga keltirish 
imkoni yo‘qligi sababli eng qiyin modellarda ko‘zda tutilmagan xolatlar doimo kelib 
chiqishi mumkin. Ushbu xolatlarda yechimni inson qabul qiladi. 
Boshqaruvning axborot tizimlari (BAT) sifat darajasi buyicha quyidagicha 
farqlanadi: 
Axborot-so‘rov tizimlari
(ACT) foydalanuvchilarning korxonalar ishlab 
chiqarish-xo‘jalik faoliyati hamda boshqaruv apparati qarorlari mohiyatiga ta’sir 
qilmaydigan so‘rovlari bo‘yicha ma’lumotlarni yig‘ish, saqlash, dastlabki ishlov 
berish va taqdim etishni amalga oshiradi. ACT sodda jarayonlar (hisobga olish, 
injener-texnik hisoblar)ni avtomatlashtirishga yo‘naltirilgan bo‘lib, ularni 
axborot-
qidiruv
deb ham nomlashadi. 
Axborot-maslahat 
beruvchi 
tizimlar
hozirgi 
aniq 
xolatda 
boshqaruv 
yechimlarining 
mavjud 
variantlarini 
avtomatik 
rejimda 
shakllantiradi. 
Yechimlarning ushbu variantlari yuklatigan me’zonlar asosida baholanadi. Ushbu 
tavsiyalar mutaxassislar tomonidan baholanadi va qarorlar qabul qilish uchun 
ishlatiladi. Maslahat beruvchi avtomatlashtirilgan tizimlar asosiga boshqaruv tizimi 
yoki ob’yekt orqali o‘tadigan, adekvat jarayonli matematik modellar kiritilishi zarur.