3. Корхона операцион фаолиятининг таҳлили Операцион фаолият таҳлилининг мазмуни ва муҳим вазифалари

-жадвал
Меҳнат ресурслари ва улардан самарали фойдаланишнинг кўрсаткичлар тизими

т/р	Кўрсаткичлар	Кўрсаткичларнинг аниқланиши	Белгилар изоҳи
1	Меҳнат ресурслари билан таминланганлик коэффиценти(Мт)	Мт=Мр / Мрз	Мр-хақиқатда банд қилинган меҳнат ресурслари Мрз-зарурий меҳнат ресурслари сони
2	Ишчиларнинг жами санат ишлаб чиқариш ходимларининг таркибидаги салмоғи(Хис)	Хис=Ис / Х	Ис-ишчиларнинг сони Х- ходимларнинг рўйхат бўйича ўртача сони
3	Хизматчиларнинг жами ходимлар таркибидаги салмоғи (Ххс)	Ххс=Хс / Х	Хс-хизматчиларнинг сони
4	Ходимларни ишга қабул қилиш коэффиценти(Ибқ)	Хиқ=Хқ / Х	Хқ-ишга қабул қилинган ходимларнинг сони
5	Ходимларни ишдан бўшатиш коэффиценти(Хиб)	Хиб=Хи / Х	Хи-ишдан бўшаган ходимларнинг сони
6	Ходимлар қўнимсизлиги(Хқ)	Хқ=Иб / Х	Их-ўз аризасига мувофиқ ишдан бўшаган сони
7	Меҳнат унумдорлигининг инсон ва вақт омили кўрсаткичлари(МУ):	МУ
7.1	Бир ходимнинг меҳнат унуми(МУх)	МУх=Мх / Х	Мх-маҳсулот хажми
7.2	Бир ишчининг меҳнат унуми(МУи)	МУи=Мх / И	И-ишчиларнинг ўртача рўйхат сони
7.3	Бир кунлик меҳнат унуми(МУк)	МУк= Мх / Ик	Ик-жами ишланган иш кунлари
7.4	Бир соатлик меҳнат унуми(МУс)	МУс=Мх / Ис	Ис-жами ишланган иш соатлари
8	Иш куни давомийлиги(Ид)	Ид=Иис / Иик	Иис-жами ишланган иш соатлари Иик-жами ишланган иш кунлари
9	Ўртача бир йиллик ишланган иш кунларининг хақиқий иш вақтидаги салмоғи (Ивс)	Ивс=Ийк / Ийкз	Ийк-бир йиллик ўртача ишланган иш кунлари Ийкз-меёр бўйича бир йиллик иш кунлари
10	Ўртача ишланган бир кунлик иш вақтининг меёрий иш вақтидаги салмоғи (Икс)	Икс=Ибс / Исм	Ибс-бир кунлик ўртача иш вақти Исм-бир кунлик меёрий иш вақти
11	Меҳнат унумдорлигини омилли кўрсаткичлари (Му)	Му	Му-меҳнат унумдорлиги
11.1	Бир ҳодимга тўғри келадиган йиллик маҳсулот ҳажми(Мух)	МУх=Ис * Муи	Ис-саноат ишлаб чиқариш ходимлари таркибида ишчиларнинг салмоғи Муи-бир ишчининг ўртача йиллик маҳсулот ҳажми
11.2	Бир ишчига тўғри келадиган йиллик маҳсулот ҳажми(Муи)	Муи=Иик*Икд*Мус	Иик- бир ишчининг йил давомида ишлаган ўртача киши кунлари Икд-иш куни давомийлиги Мус-ишчининг бир соатлик иш унуми
12	Маҳсулотнинг меҳнат сиғими(Мс)	Мс=Мс/Мх	Мс-маҳсултга меҳнат сарфи Мх-маҳсулот хажми
13	Маҳсулот хажмига таъсир этувчи меҳнат омиллари(Мх)	Мх= Ис*Иик*Икд*Мус

Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотишни таҳлили
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш фаолиятнинг асосий шарти ҳисобланади.
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш ҳажми корхона томонидан бозор конъюнктурасини чуқур таҳлил этган ҳолда мустақил равишда режалаштирилади.
Маҳсулотлар ишлаб чиқариш бўйича бизнес режада мўлжалланган ҳажмни бажарилишини таъминлаш ҳамда юқори сифатли, харидоргир маҳсулотларни яратилиши корхонанинг бевосита муҳим кўрсаткичлари бўлмиш ишлаб чиқариш таннархи, харажатлар ҳажми, фойда ва рентабеллик, молиявий барқарорлик, тўлов қобилияти, соф пул маблағларининг ҳисобот давр охирига кўпайишини таъминловчи омилдир.
-жадвал
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш таҳлилининг муҳим масалалари

Таҳлил мавзулари	Ўрганиладиган кўрсаткичлар тизими	Таҳлил мазмуни	Таҳлил натижаси
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш таҳлилининг мазмуни вазифалари ва ахборот манбалари	Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш таҳлилининг назарий, методологик асослари таснифланади	Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотишнинг муҳим кўрсатикичлар тизими ва уларнинг таснифи, таҳлил вазифалари, ахборот манбалари баён этилади	Маҳсулот ишлаб чиқариш сотишни таҳлил этиш мазмуни, вазифалари, ахборот манбалари тавсифланади
Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш режасининг бажарилиши таҳлили	Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш режасининг бажарилиши	Ишлаб чиқариш ва сотиш режасининг бажарилишига, динамикасига, қиёсий ўзгаришларига баҳо берилади	Корхона молия-хўжалик фаолиятининг истиқболдаги режаси, бюджети, прогноз кўрсаткичлари белгиланади
Маҳсулот ишлаб чиқариш номенклатураси ва ассортименти таҳлили	Номенклатура ва ассортимент режасининг бажарилиши	Номенклатура ва ассортимент режасининнг бажарилишига, режа бажарилишининг корхона молия-хўжалик фаолиятига таъсири ўрганилади	Номенклатура ва асоосртиментни тўғри белгилаш ва уларни мақсадли бошқариш имкониятлари аниқланади ҳамда чора-тадбирлари белгиланади
Маҳсулот сифатининг таҳлили: ишлаб чиқаришдаги брак	Олий ва биринчи категориядаги маҳсулот хажми. Маҳсулотнинг сортлилик коэффиценти.	Маҳсулотнинг сифатлигига, унинг пул тушумлари, молиявий натижага таъсирига баҳо берилади	Маҳсулотнинг сифатлигини ошириш чора-тадбирлари кўрилади
Маҳсулот ишлаб чиқариш маромийлигининг таҳлили	Маҳсулот ишлаб чиқариш маромийлиги коэффиценти.	Ишлаб чиқариш маромийлигининг узлуксиз ва барқарор ривожланишни таминлашдаги аҳамиятига баҳо берилади	Маромийлик ва унинг бузилишларини олдини олиш чоралари кўрилади
Инновацион маҳсулотлар таҳлили	Иннвовацион маҳсулотларнинг жами маҳсулотлар таркибидаги салмоғи	Инновацион маҳсулотлар уларнинг рақобатдошликни таминлашдаги ўрнига баҳо берилади	Иннвоацион маҳсулотлар ҳажмини ошириш, илмий, техникавий янгиликларни амалиётга кенг жорий этиш чоралари кўрилади
Хорижга сотилган маҳсулотлар таҳлили	Экспорт қилинган маҳсулотларнинг жами маҳсулотлар таркибидаги салмоғи	Экспорт қилинган аҳсулотлар ҳажми, валюта тушумлари ва жаҳон бозорига чиқиш имкониятларига баҳо берилади	Экспорт хапжмини ошириш чора-тадбирлари кўрилади
Маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмига таъсир этувчи омиллар таҳлили	Маҳсулотнинг меҳнат воситалари, меҳнат предметлари, меҳнат омиллари билан боғлиқ самарадорлиги	Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш ҳажмига таъсир этувчи миқдор ва сифат омилларига баҳ берилади	Маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш хажмини ўстириш, унинг барқарор ривожланишини таминлаш чора- тадбирлари кўрилади

Ишлаб чиқарилган маҳсулот ҳажмини умумлаштирувчи кўрсаткичлар тизимига қуйидаги кўрсаткичлар киради:
Ялпи маҳсулот – бу корхонанинг маълум бир даврда (кун, ой, чорак, йил) ишлаб чиқарган маҳсулоти, кўрсатган хизмат ва бажарган ишларининг амалдаги ва солиштирма баҳода ўлчанган ҳажми.
Товар маҳсулот –ишлаб чиқарининг барча бўғинларидан ўтган ва тайёр ҳолатга келган, истеъмолчиларга етказиб бериш учун мўлжалланган маҳсулотлар.
Сотилган маҳсулот – истеъмолчиларга ортиб жўнатилган жўнатилган ёки ҳисоб хужжатлари тақдим этилган маҳсулотлар.
Маҳсулотлар номенкулатураси – деб, миқдор ҳолида товарлар гуруҳлари, кичик гуруҳлари ва позицияларини белгилашда ҳамда ҳисобга олишда қабул қилинган рўйхатидир.
Товар (иш, хизмат)лар ассортименти - деб эса, маҳсулотларнинг маълум бир белгиларига қараб, яъни, унинг турлари, нави, ўлчами, маркаси, артикулларига қараб ажратиладиган маҳсулотлар хилидир.
Корхона учун кўпроқ фойда келтирувчи, кам харажат талаб этадиган товарларни ишлаб чиқариш манфаатлидир. Шу сабабли, товарларни ишлаб чиқариш ҳажмини таҳлил қилишда структуравий ўзгаришларни таҳлил этишга алоҳида аҳамият қаратилади.
Маҳсулотлар ҳажмида структуравий ўзгаришларни меҳнат сиғими кўрсаткичлари орқали аниқлаш мумкин. Меҳнат сиғимини меъёр-соат, меъёрлаштирилган иш ҳақи кўрсаткичлари орқали аниқланади.
Маҳсулот турлари бўйича режанинг бажарилиши ҳар хил даражада бўлиши структурани ўзгаришидан далолат беради. Структура бўйича маҳсулот ишлаб чиқариш режасининг бажарилиши учун ҳақиқий ишлаб чиқарилган маҳсулотнинг барча хиллари режалаштирилган маҳсулот таркиби ва тузилишига тенг келиши керак.
Ишлаб чиқариш маромийлиги - бир маромда маҳсулот ишлаб чиқаришни таснифлайди.
Ишлаб чиқаришни бир маромда ташкил этилиши ресурслардан фойдаланиш даражасига, маҳсулот сифатини яхшиланишига, шартномавий мажбуриятларни бажарилишига таъсир этади.
Маҳсулот сифати. Таҳлилда муҳим эътибор ишлаб чиқаришлан ва сотилган маҳсулотлар сифатига қаратилади. Маҳсулот сифати деганда - унинг товарлилик даражаси, харидорлар дидига мослиги, халқаро ва мамлакат стандарт меёрларига жавоб беришидаги ижобий таснифий жиҳатлари назарда тутилади.
Халқаро ва мамлакат стандарти талабларига мослиги юзасидан маҳсулотларнинг олий ва биринчи категориялар тарикбланади.