“3 d texnologiyalar” fanidan O’quv qo’llanma

Uch o’lchovli grafikaning apparat vositalari 
 
6-rasm. 3D printerga misol 
3D-printer
– bu 3D modellarni raqamli asosda qatlamli usuldan foydalangan 
holda fizik obyektini yaratish uchun periferik qurilma. 3D-chop etish turli usullarda va 

---

15 
turli xil materiallardan foydalangan holda amalga oshirilishi mumkin, lekin ularning 
barchasini asosida qattiq obyektni qatlamli yaratish (o‘stirish) prinsipi yotadi.
Qatlamlarni yaratish uchun texnologiyalar: 
1.
Quyuq keramik aralashmalar ham yirik arxitektura modellarini 3D-chop etish uchun 
o‘zi qotadigan material sifatida qo‘llanilmoqda. 
2.
Bioprinterlar – eksperimental qurilmalar bo‘lib, ularda shakllantirilayotgan 
obyektning (ko‘chirib o‘tkazish a’zosining) 3D-tuzilmasi tirik hujayralardan iborat 
tomchilardan chop etiladi. Shundan keyin hujayralarning bo‘linishi, o‘sishi va 
modifikatsiyalanishi obyektni to‘liq shakllanishini ta’minlaydi.
2013 yilda xitoy olimlari quloq, jigar va buyrakni tirik hujayralardan chop etishni 
boshlashdi. Xanchjoy Dianzi universiteti tadqiqotchilari “Regenovo” nomli 3D-
bioprinterni ishlab chiqdilar. Regenovoni ishlab chiqqan Syuy Mingen o‘shanda 
bashorat qilgandiki, to‘liq ishlaydigan chop etiluvchi a’zolar, ehtimolki, yaqin 10-20 
yillar ichida yaratiladi. O‘sha yili Belgiyaning Xasselt universiteti tadqiqotchilari 83 
yoshli belgiyali ayol uchun yangi jag‘ chop etdilar. 2016 yilning boshida “Skolkovo” 
markazining vitse-prezidenti Kirill Kayem habar qildi: “Rossiyaning 3D-printerida 
chop etilgan qalqonsimon bez laboratoriya sichqoni tanasiga implantantirildi va 
muvaffaqiyatli ishlamoqda. Ular boshqa a’zolarni ham, gap buyrak haqida, jigar haqida 
bormoqda, chop etishmoqchi. Bu faqat laboratoriya darajasidadir, lekin bu shu 
mashinani 
rivojlantirish 
imkonini 
beradi”.Yana 
chop 
etuvchi 
kallakni 
pozitsiyalashtirishning turli texnologiyalari qo‘llanmoqda: 

Dekart usuli, bu holda konstruksiyada uchta o‘zaro perpendikulyar yo‘naltiruvchi 
qo‘llanilib, ularning har biri bo‘ylab yoki chop etuvchi kallak yoki modelning asosi 
harakatlanadi. 

Uchta parallelogramm yordamida, bu holda uchta radial-simmetrik joylashgan 
dvigatellar mutanosib ravishda uchala parallelogrammning chop etuvchi kallaklarga 
qotirilgan asoslarini siljitadi. 

Avtonom, bu holda chop etuvchi kallaklar o‘z shassisiga joylashtiriladi, bu 
konstruksiya shassini harakatga keltiradigan biron-bir harakatlantiruvchi hisobiga 
to‘liqligicha siljiydi. 

---

16 

Aylanuvchi stolli 3D-printer – siljitish uchun chiziqli harakat o‘rniga bir (yoki bir 
necha) aylanish o‘qlaridan foydalanish. 

Qo‘l bilan, bu holda chop etuvchi kallak ruchka/qalam ko‘rinishida tashkil etiladi, va 
foydalanuvchi uchlikdan ajaralib chiqayotgan tez qotuvchi materialni qo‘shish kerak 
deb hisoblagan fazodagi joyga olib keladi. Bu qurilma “3D-ruchka” deb atalib, 3D-
printerlarga nisbiy qo‘shish mumkin. Sovutilganda qotadigan teplopolimerlar, va 
ultrafiolet bilan qotadigan fotopolimerlar qo‘llangan variantlar mavjud.