“3 d texnologiyalar” fanidan O’quv qo’llanma

1-rasm. Ayven Sazerlendning Sketchpad dasturi (1963)
Dastlab kompyuter grafikasi vektor ko’rinishda shakllangan. 
1961 yilda talaba Stiv Rassel birinchi Spacewar ("Звездная война"), nomli 
kompyuter video o’yinini yaratdi, Bell Labs ilmiy xodimi Edvard Zedjek 
"Simulation of a two-giro gravity control system" animatsion o’yinini yaratdi. 
2-rasm. Edvard Zedjek "Simulation of a two-giro gravity control system"
animatsion o’yini tizimi 
Kompyuter grafikasi sohasining muvaffaqqiyatli rivojlanishi ko’pgina yirik 
korporatsiyalarning qiziqishiga sabab bo’ldi, shu sababli bu sohani texnik jihatdan 
qo’llab quvvatlashni istovchilar soni ko’payib bordi. Yuta shtati universiteti D.Evans 
va A.Sazerlendlar tufayli o'sh paytda eng sezilarli shakllardan bo'lgan kompyuter 
grafikasi rivojlanishi tadqiqotlarining markaziga aylandi. Keyinroq ularning doirasi 
yanada telik bilan kengaya boshladi. Sazerlendning shogirdi E.Ketmul, Z-buferdan 
foydalangan holda ko’rinmas yuzalarni o’chiruvchi algoritm yaratuvchisi bo’ldi (1978).
Bu sohada Dj.Varnok, bo’limlarga bo’lish asosida ko’rinmas qirralarni o’chirish 
algoritmini yaratdi (1969) va Adobe System kompaniyasiga asos soldi (1982),
Dj.Klark, Silicon Graphics (1982) kompaniyasiga asos soldi. Barcha ushbu tadqiqotlar 
kompyuter grafikasining algoritmik tomonini juda kuchli rivojlantirdi.

---

8 
1971 yilda Goldshteyn va Nagel birinchi marotaba uch o’lchovli tasvirlarni 
shakllantirishda nurlarni trassirovkalash usulidan foydalangan holda mantiqiy 
amallarni qo’lladilar.
1970 yillarda mikroprotsessorning yaratilganligi tufayli hisoblash texnikasida 
jadal rivojlanish yuz berdi, natijada kompyuterlarni ixchamlashtirish va ishlab 
chiqarishni tez suratlarda oshirish ro’y berdi. Aynan shu vaqtda intensive ravishda 
kompyuter o’yinlarining rivojlanish industriyasi boshlandi. Bir vaqtning o’zida 
kompyuter grafikasi televideniya va kinoindustriyada keng qo’llanila boshlandi. 
Dj.Lukas Lucasfilm nomli kompyuter grafikasi bo’limini yaratdi. 1977 yilda 
"Computer Graphics World" nomli yangi jurnal paydo bo’ldi.
1970-yillarning o’rtalarida grafika ko’proq real tasvirlar tomoniga qarab o’zgara 
boshladi. E.Ketmul 1974 yilda birinchi marotaba egri chiziqli yuzalarning teksturalari 
algoritmlarini yaratdi.
1975 yilda bo’yash usuli hisoblanmish Fong usuli paydo bo’ldi. 
1977 yilda Dj.Blin realistic tasvirlarning notekis yuzalar (микрорельефлар) 
algoritmini taklif qildi; F.Кrou konturlarni tasvirlashda zinasimon effektlarni bartaraf 
qilish(антиэлайзинг) usullarini ishlab chiqdi. Dj.Brezenxem rastr tisollarni aylana va 
ellipsni qirqib olishning samarali algoritmlarini yaratadi.
1980-yillarda kompyuter grafikasi sohasida amaliy ishlanmalar yaratish bilab 
shug’ullanuvchi bir qator kompaniyalar paydo bo’ldi.
1982 yilda Dj.Klark Silicon Graphics kompaniyasini yaratadi, shunda Ray 
Tracing Corporation, Adobe System, 1986 yilda Pixar Lucasfilmdan ajralib chiqadi. 
Shu yillarda kompyuter grafikasi kinoindustriya sohasiga ishonchli tadbiq etiladi, 
muxandislik sohalariga oid ilovalar rivojlana boshladi.
1990-yillarda Internet tarmog’ining paydo bo’lishi bilan kompyuter grafikasida 
yana bir ilova yo’nalishi paydo bo’ldi.