3-боб. Корхона ва ташкилотларда инсон ресурсларини бошқариш тизими

3.9-жадвал 
Инсон ресурсларини бошқариш усулларни бошқарув таъсири 
характери бўйича таснифлаш усуллари 
Таснифлаш 
белгиси 
Бошқарув таъсири характеридан келиб чиқадиган 
усуллар гуруҳи 
Мажбурлаш 
усуллари 
Ундаш усуллари 
Ишонтириш 
усуллари 
1.Усуллар гуруҳи 
анъанавий номи 
Маъмурий 
Иқтисодий 
Ижтимоий-
психологик 
2.Усулларни 
амалга ошириш 
мақсадларига 
қараб 
Директива, 
интизом 
Мотивларни 
оптималлаштириш 
Психология, 
социология 
3.Бошқарув 
мақсадларига 
қараб 
Қонунлар, 
директивалар, 
режаларни 
бажариш 
Якуний ҳисобда 
ташкилот 
барқарорлигига 
эришиш 
Ўзаро 
тушунишга 
эришиш 
Бошқарув усуллари ташкилотда қабул қилинган бошқарув услуби билан 
ўзаро боғлиқдир. Одатда бошқарувнинг учта асосий услуби ажратиб 
кўрсатилади: автократик, демократик, либерал. Бундан ташқари, автократик 
услуб доирасида раҳбарнинг (мутлақ диктаторнинг) қаттиқ варианти ва 
меҳрибон автократнинг варианти мавжуд. Буларнинг кейингиси учун, 
ташкилотнинг мақсадларига қандай муваффақиятли эришиш ва унинг қўл 
остидаги ходимларининг фаровонлиги ҳақида қайғуриш характерли. Бундай 
раҳбар жамоага ўзининг қарорлари нимага асосланганлигини тушунтиради, 
лекин қўл остидаги ходимларга қарор қабул қилишда қатнашишга рухсат 
бермайди ва мустақил қарор қабул қилишга имкон бермайди. 
3.24-расмда инсонга ва ишлаб чиқаришга эътибор даражасидан келиб 
чиқиб Р.Блейк ва Д.Моутон таклиф қилинган «менежмент панжараси»да 
бошқарув услублари акс эттирилган. Демократик услуб ишлаб чиқариш ва 

---

ходимга ўртача даражадаги эътибор билан тавсифланади. 9-9 координатали 
услуб энг маҳсулдор бўлиб, бунда ишлаб чиқариш ва жамоанинг эҳтиёжлари 
тўлиқ ҳисобга олинади. 
9 
Идеал 
8 
Либерал
7 
6 
5 
Демократик
4 
3 
2 
1 
Авторитар
1 
3 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9