3. 2-rasm. Sayyoralar konfiguratsiyalari Sayyora Yerga yoritilmagan tomoni bilan o`girilgan bo`lib, teleskopda o`roq shaklidagi fazasi ko`rinadi


§ 3.6. Keplerning umumlashgan 3-qonuni



Download 0,78 Mb.
bet5/7
Sana09.07.2022
Hajmi0,78 Mb.
#766304
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
astronomiya

§ 3.6. Keplerning umumlashgan 3-qonuni

Biror burchak tezlik bilan harakatlanayotgan Quyoshdan r masofada joylashgan sayyoraning tezlanishi quyidagicha aniqlanadi:


. (3.5)
Ikkita jism bir-birining atrofida harakatlanayotgan bo‘lsin. M massali markaziy jism (Quyosh) atrofida aylanayotgan m massali jismning (sayyora) nisbiy tezlanishi
(3.6)
bo‘lib, va tezlanishlar, aslida bir tezlanishning ikki xil ifodasi, binobarin . Shuning uchun yuqoridagi ikkita ifodani tenglab
(3.7)
yozish mumkin.
Bundan ma’lum kattaliklarni tenglikning bir tomonda qoldirsak:
(3.8)
Bunda biror jism ellips bo‘yicha harakatlanayapti deb qaralsa, ni ellipsning katta yarim o‘qi bilan almashtirish zarur bo‘ladi, ya’ni
(3.9)
Buni va jismlar atrofida, va katta yarim o‘qli ellipslar bo‘yicha harakatlanuvchi va massali jismlar uchun yozilsa:
; (3.10)
bo‘ladi, bu erda va ularning aylanish davrini xarakterlaydi. Oxirgi ifodadagi tenglamalarning o‘ng tomonlari tengligidan chap tomonlarini ham tenglab yoza olamiz:

yoki
. (3.11)
Topilgan ushbu ifoda Kepler uchinchi qonunining umulashgan ko‘rinishini ifodalaydi. U Nyuton - Kepler formulasi ham deyiladi. Xususiy holda va jismlarni Quyosh atrofida aylanuvchi sayyoralar deb qaralsa, - Quyosh massasini ifodalab, oxirgi tenglikning ko‘rinishi quyidagicha bo‘ladi:
(3.12)
Agar ushbu ifodada va lar Quyosh massasi oldida juda kichikligidan, tashlab yuborilsa ( ) u Kepler tomonidan aniqlangan
(3.13)
formulaga keladi.
Nyuton-Kepler formulasi qator masalalarni yechishda qo`llaniladi. Masalan, osmon jismlarining massalarini aniqlashda foydalaniladi:
,
T1 va T2 - Quyosh atrofida aylanuvchi ixtiyoriy ikki sayyoraning siderik davrlari, M - Quyosh massasini, m1 va m2 - sayyoralar massalari, a1 va a2 lar esa ular orbitalari katta yarim o‘qlari.
Massani aniqlash uchun topilishi mo‘ljallangan sayyoraning yo‘ldoshi bilan Yer yo‘ldoshining harakati (davrlari va orbitalarining katta yarim o‘qlari) solishtiriladi, ya’ni

bunda T1 va Ts – sayyoraning va Yer yo‘ldoshining aylanish davrlarini, m1 va mc - ular yo‘ldoshlari massalarini, a1 va as esa, mos ravishda, orbitalari katta yarim o‘qlarini ifodalaydi.
Ko‘p hollarda sayyora massasiga nisbatan yo‘ldoshining massasi juda kichik bo‘lganidan m1<s<< deb olish mumkin, u holda sayyora massasi
(3.14)
formuladan topiladi.


Download 0,78 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish