3- mavzu. Ishlab chiqarish omillari va ishlab chiqarish jarayoni

Texnologik jarayon – bu, mehnat buyumlari o‘zgarishi (shakli, tashqi ko‘rinishi, katta-kichiqligi, agregatlik holati, tuzilishi va h.k.)ning natijasi bo‘lib, tabiiy jarayonlarni ham o‘z ichiga oladi. Bunday holda jonli mehnat ishtirok etmaydi (masalan, quritish - quyma, betonning qurishi, material yoki detallar moylangandan so‘ng atmosfera sharoitida qurishi), lekin bu jarayon ma’lum darajada kishilar nazorati ostida olib boriladi.

Mehnat jarayoni – bu, jismoniy va aqliy energiyaning sarflanishi bo‘lib, iste’mol qiymati yaratishga qaratilgandir.

Ishlab chiqarish jarayoni asosiy va yordamchi jarayonlarga bo‘linadi. Shuningdek, har qanday asosiy jarayonni ham tarkibiy qismlarga bo‘lish mumkin (mahsulotlarning ayrim qismlarini tayyorlash jarayoni parallel va ketma-ket olib boriladi). Bunday qismlar asosiy mahsulotni tayyorlash bosqichi deyiladi (har qaysi bosqich texnologik jihatdan alohida ishlab chiqarish jarayonining bir qismini tashkil etadi). Ishlab chiqarish jarayonining bosqichsi bir-biridan qo‘llaniladigan texnologik usullar, uskunalarning xarakteri va xodimlarning ixtisoslanishi bilan farq qilinadi. Masalan, mashinasozlik korxonalarining asosiy jarayoni uchta bosqichdan iborat: tayyorlash, qayta ishlash va yig‘uv. Bosqichlar ayrim operatsiyalardan tashkil topadi.

Operatsiya o‘zgarmas ishlab chiqarish qurollari, mehnat predmetlari va ish joyida amalga oshiriladi.Buyumlarning shakli yoki mehnat buyumlarining kimyoviy tarkibi bir necha o‘rinlarda ishchilar nazorati ostida o‘zgarishiga operatsiya deyiladi.Operatsiya ishlab chiqarish jarayonining bir qismidir.