3 – Amaliy mashg‘ulot Mavzu: Kasblarning tiplari, turkumlari, bo‘limlari, guruhlari

3. «Odam-odam» (CH). 
Bu yerda asosiy mehnat predmeti odamlardir. Mazkur 
mehnat sohasida mayllar, kiziqishlar qay darajada ekanini aniqlashda o‘quv 
predmetlaridan tashqari, siz shaxsan o‘zingiz jamoat ishlarida, kollektiv ravishda 
o‘tkazilgan tadbirlarni tashkil etishda ishtirok etib orttirgan tajribangiz ham yordam 
beradi. 
Makzur tipga kiradigan quyidagi kasblarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 
- Radioelektron apparatlar va priborlar montajchisi elektr va radiotexnika sohasida 
chuqur bilimga ega bo‘lmog‘i kerak. 
Odamlarni o‘qitish va tarbiyalash bilan, bolalar kollektivlarini uyushtirish bilan 
bog‘lik, bo‘lgan kasblar: maktabgacha tarbiya muassasasi tarbiyachisi, ishlab 
chiqarish ta’limi ustasi, o‘qituvchi va boshqalar; 
ishlab chiqarishni boshqarish, odamlarga, jamoalarga rahbarlik qilish bilan bog‘liq 
bo‘lgan kasblar: avtotransport qorxonasining dispetcheri, ishlab chiqarishni tashkil 
etish bo‘yicha muxandis iktisodchi va boshqalar; 
maishiy, savdo xizmati ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan kasblar: sotuvchi, sartarosh, 
kompleks qabul punktida buyurtmalarni qabul qiluvchi va boshqalar; 
axborot xizmati ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan kasblar, shaharlararo aloqa operatori, 
ma’lumotlar byurosining xodimi, ekskursovod va boshqalar; 
odamlarga informatsion-badiiy xizmat ko‘rsatish hamda badiiy kollektivlarga 
rahbarlik qilish bilan bog‘liq bo‘lgan kasblar: klub xodimi, dirijyor va boshkalar; 
meditsina xizmati ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan kasblar: feldsher, meditsina 
hamshirasi, shifokor va boshqalar. 
«Odam-odam» tipidagi kasblarga oid mehnatning asosiy mazmuni odamlarning 
o‘zaro bir-biriga ta’sir ko‘rsatishidan iboratdir. Bunday bir-biriga ta’sir ko‘rsatishning 
muhim qismi o‘zaro munosabatlar hisoblanadi. 
Mazkur tipdagi kasb bo‘yicha muvaffaqiyatli ishlash uchun odamlar bilan aloqaga 

---

kirishish va ular bilan doimiy ravishda muloqotda bo‘lishni, odamlarni tushunishni, 
ularning o‘ziga xos xususiyatlarini bilib muomala qilishni o‘rganib olish kerak, 
shuningdek, ishlab chiqarish, fan, texnika, san’at va boshqa shu singari tegishli 
sohaga oid bilimlarni egallab olish lozim. 
Odamlar bilan ishlash unchalik oson ishlardan emas. Misol uchun sotuvchilik kasbini 
olib ko‘raylik. Sotuvchi ish vaqtida xar dakika yangi-yangi odamlar bilan muomala 
qilishi kerak. Xaridorlar har xil bo‘ladi: ular orasida o‘ta sinchkovlari ham, mol 
tanlashda ikkilanib turadiganlari ham, haddan tashqari ko‘p gapiradiganlari ham 
uchrab turadi va hokazo. Xaridorlar bilan muomala qila olish esa sotuvchining 
vazifasidir. 
Bu erda sotuvchiga o‘ziga xos iste’dod: og‘irvazmin, xushmuomala, xush fe’l 
bo‘lish mahorati zarur bo‘ladi. 
«Odam — odam» tipidagi kasb tanlash uchun juda muhim va zarur bo‘lgan 
shaxsiy fazilatlarning qisqacha ro‘yxati quyidagilardan iborat: 
odamlar bilan ishlash jarayonida barqaror yaxshi kayfiyatda bo‘lish; 
odamlar bilan muomalada bo‘lishga o‘zida ehtiyoj sezish, jamoat, otaliq ishlarida 
sidqidildan ishtirok etish; 
boshqa kishilarning niyatini, o‘y-fikrlarini, kayfiyatini tushuna olish, fikran o‘zini 
boshqa kishining o‘rniga qo‘yib ko‘rish qobiliyati; 
odamlar o‘rtasidagi o‘zaro munosabatlarni tezda bilib olish, ko‘pchilik kishilarning 
shaxsiy fazilatlarini yaxshi tushunish va bilish mahoratiga ega bo‘lish; 
turli kishilar bilan umumiy til topa olish.
Basharti, mana shu savollarning ko‘pchiligiga siz «ha» deb javob beradigan 
bo‘lsangiz, u holda, aftidan, odamlar bilan bog‘liq bo‘ladigan kasblar sizga unchalik 
to‘g‘ri kelmaydi. Har holda bu sohada muvaffaqiyatga erishish uchun o‘z ustingizda 
ko‘proq ishlashingizga to‘g‘ri keladi.