3 – Amaliy mashg‘ulot Mavzu: Kasblarning tiplari, turkumlari, bo‘limlari, guruhlari

. «Odam — tabiat» (P). 
Bu yerda mehnatning asosiy, etakchi predmeti jonli 
tabiatdir. Bu tipga, masalan, quyidagi kasblar kiradi: urug‘shunos, meva-
sabzavotshunos, davlat urug‘chilik inspeksiyasining laboranti, master-chorvador, 
ximik-bakteriologik analiz laboranti, zootexnik, agronom. 
«Odam-tabiat» tipidagi kasblardan quyidagilarni ajratib ko‘rsatish mumkin: 
o‘simliklar organizmi mehnat predmeti bo‘lgan kasblar; 
hayvonlar organizmi mehnat predmeti bo‘lgan kasblar; mikroorganizmlar mehnat 
predmeti bo‘lgan kasblar. 
Yuqorida ko‘rsatib o‘tilgan bo‘linish «odam-tabiat» tipidagi kasbga mansub bo‘lgan 
kishilar mehnati faqat eslatib o‘tilgan predmetlargagina qaratilgan bo‘ladi, degan 
ma’noni anglatmaydi, albatta. O‘simlikshunoslar, masalan, kollektiv orasida 
ishlaydilar, xilma-xil texnikadan foydalanadilar, ularning o‘z mehnatlarini hisobga 
olish, unga iqtisodiy baho berish masalalari bilan ham shug‘ullanishlariga to‘g‘ri 
keladi, lekin bari bir o‘simlikshunoslarning diqkat-e’tiborini jalb etadigan va ular 
g‘amxo‘rlik qiladigan asosiy predmet — bu o‘simliklar va ular o‘sadigan muhit 
hisoblanadi. 
Mazkur tipdagi kasbni tanlash vaqtida siz o‘zingiz tabiatga qanday munosabatda 
bo‘lishingiz juda muhim ahamiyatga egadir: siz unga dam oladigan, ko‘ngil xushlik 
qiladigan joy deb qaraysizmi yoki o‘zingizni butun kuch-g‘ayratingizni biror 
mahsulot ishlab chiqarishga sarf etishga shaylanayotgan ustaxona deb qaraysizmi? 
Bu savolga javob berish uchun odam o‘zini ishlab chikarish bilan bog‘liq bo‘lgan, 
jonli tabiatga aloqador ijtimoiy foydali mehnat jarayonida yoki tegishli to‘garaklar, 
KASBLARNING TIPLARI (PTCHZX) 
KASBLARNING TURKUMLARI (GPI) 
KASBLARNING BO’LIMLARI (RMAF) 
KASBLARNING GRUPPALARI (BONM) 

---

qiziqish bo‘yicha tuzilgan gruppalarning mashg‘ulotlarida qatnashib sinab ko‘rishi 
mumkin. 
«Odam-tabiat» tipidagi kasblarni tanlash vaqtida hisobga olish zarur bo‘lgan yana bir 
jihat bor. Mehnatning biologik obyektlarining o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, 
ular (o‘z ichki qonuniyatlariga ko‘ra) murakkab, o‘zgaruvchan va nostandart 
bo‘ladilar. O‘simliklar ham, jonivorlar ham, mikroorganizmlar ham dunyoga kelib 
yashaydilar, o‘sadilar, rivojlanadilar. Shuningdek kasallikka chalinadilar va halok 
bo‘ladilar. Bu sohada ishlaydi-gan xodim tirik organizmlar to‘g‘risida juda ko‘p 
narsalarni shunchaki bilibgina qolmay, shu bilan birga ko‘pincha muqarrar ravishda 
sodir bo‘ladigan yoki sodir bo‘lishi ehtimol tutilgan o‘zgarishlarni ham oldindan ko‘ra 
bilishi kerak.