28 mavzu: buxgalteriya hisobini konsepsiyasi va tamoyillari

MAVZU-32. BUXGALTERIYA  (MOLIYA) HISOBOTI  
(ma’ruza 2 soat) 
 
Reja 
 
1.
 
Buxgalteriya (moliyaviy) hisobot tugrisida tushuncha 
2. Hisobotning xususiyatlari 
3. Hisobotning turlari va uning mazmuni 
4. Buxgalteriya hisobotini tuzish, topshirish va tasdiqlash tartiblari 
5. Umumlashtirilgan moliyaviy hisobot 
 
Tayanch iboralar 
 
Buxgalteriya  balansi,  Moliyaviy  natijalar  tugrisidagi  hisobot,  Asosiy  vositalar 
xarakati  to’g’risidagi    hisobot,  Pul  okimlari  to’g’risidagi  hisobot,  Xususiy  kapital 
to’g’risidagi hisobot 
 
Moliyaviy hisobotlar moliyaviy natijalarni va boshqa xo’jalik muomalalarini 
ularning iqtisodiy tavsifiga qarab ayrim bandlarda umumlashtirilishini aks ettiradi, 
bu esa moliya hisobotlarining elementlari deyiladi 
Aktivlar,  xususiy  sarmoya  va  majburiyatlar  buxgalteriya  balansida  xo’jalik 
yurituvchi  sub’ektning  moliyaviy  xolatlarini  bevosita  aniqlash  imkoniyatini 
yaratadigan elementlar hisoblanadi. 
Daromadlar  va  xarajatlar,  faoliyatning  moliyaviy  natijalari  tug’risidagi  hisobotda 
xo’jalik  yurituvchi  sub’ektning  ko’rsatkichlarini  aniqlash  Bilan  bevosita  bog’liq 
bo’lgan elementlardir. 
Pul  mablag’’larining  xarakati  to’g’risidagi  hisobot,  faoliyat  natijalari  va 
buxgalteriya  balansi  sub’ektning  xolatidagi  o’zgarishlar  to’g’risidagi  hisobotning 
elementlaridir. 
 
Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida  jumquriyatda  fuqarolarni  shaxsiy  va    xususiy 
mulki,  jamiyat  (shirkat)  mulki,  kommunal  mulk,  davlat  mulki,  aralash  mulk, 
xorijiy xuquqiy shaxq mulkiga asoslangan korxonalar faoliyat ko’rsatishi mumkin. 
xolat  hisobotning  moxiyati  va  axamiyatiga  o’z  tahsirini  qila  Mamlakatning 
buxgalteriya  hisoboti  ma’lumotlari  boi  davlatlarning  axborotlari  bilan  solishtirib 

---

 
135 
bo’lishib ta’minlash uchun mamlakatdagi buxgalteriya hisobi va xiss tini xalqaro 
buxgalteriya  standartlariga  moslashtirish  jumxuriyatda  buxgalteriya  hisobi  va 
hisobotini  xaltsaro 
(.bux
galteriya  standartlari  asosida  tashkil  qilish  kerak  bo’ladi 
Korxona  reja  ko’rsatkichlarining  tsanday  bajarilayotgani  jorny  buxgalteriya, 
operativ-texnika  va  statistika    hisobi  malumotlari  asosida  nazorat  qilib  boriladi. 
Xisobot  davrini  oxirida  shu  davr  ichida  reja  ko’rsatkichlarining  qanday  
bajarilganligi, korxona qanday  xo’jalik mablag’lariga ega va  qaysi manbalardan 
tashkil topganligi, xo’jalik faoliyati qanday  natija bilan yakunlanganligi va boshqa  
ko’rsatkichlarining  qanday    bajarilganligini  aniqlash  uchun  kerakli  ma’lumotlar 
olinishi  lozim.  Bu  ma’lumotlar  hisobot  shakllaridan  olinadi.  Hisobot  shakllarida 
ko’rsatkichlar 
fakatgina 
buxgalteriya 
hisobi 
ma’lumotlari 
asosidagina 
chiqarilmasdan  balki  operativ-texnika  va  statistika  hisoblarining  ma’lumotlari 
asosida  xam  chiqariladi.  Hisobot  shakllarydagi  ma’lumotlar  asosida  korxonaning 
ishlab  chiqarish  faoliyati  iqtisodiy  taxlil  qilinadi.  Iqtisodiy  taxlil  natijasida 
korxonaning  hisobot  davrida  qo’lga  kiritgan  yutuqlari  va  yo’l  qo’ygan 
kamchiliklari  aniqlanadi.  Hisobot  shakllaridagi  ma’lumotlar  asosida  yuqori 
tashkilotlar  tomonidan  korxonaning  ishlab  chiqarish-xo’jalik  faoliyati  va  reja 
topshiriqlarining bajarilishi ustidan nazorat olib boriladi. Moliya va soliq organlari 
hisobot  ma’lumotlariga  tayanib  korxonaning  moliyaviy  axvolini  taxlil  qiladi. 
Xisobot  shakllarida  xo’jalik  mablag’’lari  va  ularning  tashkil  topish  manbalari 
xamda  pul-kredit  munosabatlari  haqidagi  tizimlashtirilgan  buxgalteriya,  operativ-
texnika va statistika hisoblari ko’rsatkichlari bo’ladi.