25-$. Jasawg’a tiyisli ma’selelerdi sheshiwdegi basqishlar

25-$.Jasawg’a tiyisli ma’selelerdi sheshiwdegi

basqishlar

A’dette jasawg’a tiyisli geometriyaliq maselelerdi sheshiwde ma’sele sheshiliwi-

an’satlastiriw ha’m toliq sheshimin ta’miyinlew maqsetinde juritiletug’in talqilaw

aniq bir uliwma sxemada alip bariladi. Bul sxema to’mendegi to’rt basqishtan

ibarat:

A n a l i z. Analiz konstruktiv ma’selelerdi sheshiwdin’ da’slepki tayarlaw basqishi bolip tabiladi. Bul basqishtin’ tiykarg’i waziypasi ma’seleni sheshiliwi aldinan belgili bolg’an ma’selelerge ajiratiw ha’m olardin’ sheshiliw rejimini barat

aniqlawdan . Bunnan tisqari, ma’sele sheshildi dep shama menen oylanip,

izlengen ha’m berilgen figuralar ma’sele talabina mu’mkin shekem toliqlaw

juwap beretug’i n ta’rizde shama menen sizip qoyiladi. Keyininen geometrik

faktlardan paydalanip, soralg’an ha’m berilgen figura arasinda baylanisiqlar

aniqlanadi ha’m figuranin’ qaysi elementin qaysi ta’rtipte mu’mkinligi belgile-nedi. Sonday etip izlengen figuranin’ jasaw plani du’ziledi. Soralg’an ha’m berilgen figura elementleri arasindag’i baylanisiqti tabiwdi an’satlastiriw ushin a’dette ja’rdem shifiguradan paydalaniladi. Ja’rdemshi figura sonday boliwi kerek, oni berilgenlerge tiykarinan jasaw ha’m odan izlengen figurag’a o’tiw mu’mkin bolsin.

Jasaw. Ma’selede soralg’an figurani tabiw ushin kerek bolg’an tiykariy

jasawlar izbe-izligi analiz basqishinda du’zilgen plan tiykarinda, sizg’ish ha’m

cirkul ja’rdeminde payda qilinadi.

Da’lili. Bul basqishta jasalg’an figura ma’selede izlengen figura ekenligi da’lil

qilinadi, yag’niy onin’ ma’selede berilgen ba’rshe sha’rtlerge juwap beriwin

da’lillenedi. Da’lil jasawda orinlang’an jumislarg’a ha’m tiyisli geometriya teo-

malarg’a tiykarlanadi.

Tekseriw. Jasawg’a tiyisli ma’selelerdi toliq sheshiw ushin to’mendegi soraw-lardi aniqlastiriw kerek:

1.Ma’selede berilgen elementlerdi qa’legenshe tan’lap alg’andada ha’m ma’sele sheshimge iye bolama, eger berilgen elementler qa’legenshe tan’lap alg’andada

ma’sele sheshimge iye bolmasa ,ol jagdayda qanday qilip tan’lap alg’andada ma’sele sheshimge iye boladi, qanday jag’daylar da sheshimge iye bolmaydi?

2.Berilgen elementler imka’niyatin ha’mme tan’lap alg’anda da ma’sele neshe

sheshimge iye boladi ?

Bul sorawlarg’a juwap beriw ushin jasawdin’ baylanislig’in tekseriw kerek.

Bul degen so’z, jasaw basqishinda orinlang’an en’ a’piwayi ha’m en’ tiykarg’i.

Jasaliwlardi izbe-iz jane bir ma’rte tekseriw kerek ha’m de bul ma’selelerdi

ha’mme waqit sheshiw mu’mkinbe , sheshiw mu’mkin bolsa, neshe sheshim bar ekenligin aniqlaw kerek.

Jasawg’a tiyisli ma’selelerdi izbe-iz sheshiw ma’seleni duris sheshiwdin’ tayanishi. Lekin soni esten shig’armaw kerek , ha’r qanday ma’seleni sheshiwde ha’m to’rt basqishta, dim onday boysiniw kerek emes. Ma’selenin’ awir-jen’illiligine , a’piwayi- quramalilig’ina qarap, bul basqishlardin ’bazi birewlerine toxtalmastan ketiw ha’m mu’mkin.

Bul ideyalardi to’mendegi ma’selelerge itibar qaratayiq.