24-mavzu. Iqtisodiy o’sish va milliy boylik reja: Iqtisodiy o’sishning mazmini, mezonlari va ko’rsatgichlari Iqtisodiy o’sish modellari

Xulosalar: 
1. Mamlakatlarning iqtisodiy rivojlanishi ko’p omilli va ziddiyatli jarayon hisoblanib, u 
asosan iqtisodiy o’sishda namoyon bo’ladi. Iqtisodiy o’sish bevosita yalpi ichki mahsulot 
miqdorining mutloq hajmi va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari birligi hisobiga 
ko’payishi hamda sifatining yaxshilanishida va tarkibining takomillashuvida ifodalanadi. 
2. Iqtisodiy o’sish sur’atining ahamiyatini iqtisodchilar tomonidan qo’llaniluvchi «70 
miqdori qoidasi» yordamida ham ochib berish mumkin. Bu qoidaga ko’ra, milliy iqtisodiyotda 
ishlab chiqarilayotgan YAIM hajmini 2 baravarga oshirishda qancha vaqt talab etilishini aniqlash 
uchun 70 sonini yillik o’sish sur’atiga bo’lish kerak bo’ladi.
3. Iqtisodiy o’sishning ekstensiv va intensiv turlari mavjud. Ishlab chiqarishning avvalgi 
texnikaviy asosi saqlanib qolgan holda ishlab chiqarish omillari miqdorining ko’payishi orqali 
o’sish ekstensiv iqtisodiy o’sish deyiladi. Ishlab chiqarish omillarini sifat jihatidan 
takomillashtirish, yanada ilg’or ishlab chiqarish vositalarini va yangi texnikani qo’llash, ishchi 
kuchi malakasini oshirish, shuningdek mavjud ishlab chiqarish potentsialidan yaxshiroq 
foydalanish yo’li bilan mahsulot ishlab chiqarish hajmini oshirish intensiv iqtisodiy o’sish 
deyiladi.
4. Iqtisodiy o’sishga ta’sir ko’rsatuvchi omillarni shartli ravishda ikki guruhga ajratish 
mumkin: taklif omillari va taqsimlash omillari. Taklif omillariga tabiiy resurslarning miqdori va 
sifati; mehnat resurslari miqdori va sifati; asosiy kapital (asosiy fondlar) ning hajmi; texnologiya 
va fan-texnika taraqqiyotini kiritish mumkin. Resurslarning o’sib boruvchi hajmidan real 
foydalanish va ularni kerakli mahsulotning mutloq miqdorini oladigan qilib taqsimlashga xizmat 
qiluvchi omillar taqsimlash omillari deyiladi. 
5. Iqtisodchi olimlarning iqtisodiy o’sish omillarini o’rganish hamda uning kelgusidagi 
natijalarini bashorat qilish borasidagi tadqiqotlari pirovardida turli iqtisodiy o’sish modellarining 
yaratilishiga olib keldi. Bu modellar o’z mazmuniga ko’ra bir-birlaridan farqlansada, ularning 
asosida ikkita nazariya – makroiqtisodiy muvozanatning keynscha (keyinchalik neokeynscha) 
nazariyasi hamda ishlab chiqarishning klassik (keyinchalik neoklassik) nazariyasi yotadi.

---

6. Milliy boylik insoniyat jamiyati taraqqiyoti davomida ajdodlar tomonidan yaratilgan va 
avlodlar tomonidan jamg’arilgan moddiy, nomoddiy va intellektual hamda tabiiy boyliklardan 
iboratdir.