23 ma’ruza. Olamning paydo bo‘lishi va evolyusiyasi reja: Olamning paydo bo‘lishi va evolyusiyasi. Fizika va texnika taraqqtyoti

Olamning mexanik manzarasi. 
Olam manzarasi haqida qadimdati boshlab 
olimlar mulohaza yuritishgati. Biroq ular faqat tafakkurgagina tayanib, tajriba va 
kuzatislidan kelib chiqadigan umumlashtirishni nazardan qochirganlar. 
Tabiat hodisalarini o‘rganishda tajriba natijalariga asoslanishni birinchi 
bo‘lib G.Galiley boshlab berdi. Shuning uchun fizikaning fan sifatida shakllanishi 
Galiley dan boshlangan deb qaraladi. Bunda u inersiya, nisbiylik prinsipi haqidagi 
g'oyalami aytib, ulaming tasdig'ini tajribada kuzatdi. Bu boradagi ishlar I. Nyuton 
tomonidan davom ettirildi. Shu tariqa XVII asrda tabiatshunoslikdan mexanika 
ajralib chiqdi va olamning mexanik manzarasi yaratildi. 
Olamning mexanik manzarasi materiya, harakat, fazo, vaqt, o‘zaro ta’sir, 
sabab va oqibat qonunlyati kabi elementlardan tashkil topgan bo‘lib, unda 
tabiatdagi turli jarayoniarni mexanika qonunlari asosida tushuntirish mumkin deb 
qaraydi. 
Olamning mexanik manzarasiga ko
l
ra, materiya zarr alar dan tashkil topgan 
modda deb tushuntinlgan; olam harakatlanuvchi materiyadan tashkil topgan va 
barcha ko'rinishda harakatlar mexanik harakatga keladi; fazo va vaqt absolyut 
moliiyat bo'lib, materiya va harakatga bog‘liq emas deb qaraladi (Nyuton), XX 
asrda bunday qarash inkor etildi (Eynshteyn); o
’
zaro ta
’
sir 
universal tortishish 
qonuni asosida bo‘lib, u bir onda boMadi; oqibat albatta sabot bilan bogliq 
(voqealar sababli bog‘lanishga ega, bir holat ma’lum bo‘1sa, keyingi holami 
sabab-oqibat prinsipi asosida aniqlash mumkin); Nyuton tomonidan yaratilgan 
klassik mexanika tasavvuriga ko'ra awal alohida-alohida boMgan hodisalar, 
jaiayonlar, dalillar bir tizimga keltiriladi, ular bir-biri bilan mexanik qonuniyat- lar 
asosida bog‘lanib, utnumiy yagona manzarani tashkil etadi.