23-bilet Бино ва иншоотлар конструктсияларидаги турли хилдаги талофат ҳолатлари. Дефектлар, шикастланишлар ва авария ҳолатлари

2.Бино ва иншоотларни техник ҳолатини баҳолаш фанида қўлланиладиган атама ва тушунчалар.
Эрамиздан олдин I-III асрларда қурилиш соҳаси билан шуғулланган энг биринчи олимлардан бири Гермоген бўлиб, у Грецияда таваллуд топган ва яшаган. Эрамизгача бўлган III асрда Архимед статикага асос солди. IX-XII асрларда Шарқнинг машҳур олимлари ака-ука Бану Мусолар, Собит ибн Қурра, Ал Фаробий, Ахмад Фарғоний, Абу Райхон Беруний, Абу Абдулло Ал Хоразмий, Абу Али Ибн Сино, Умар Ҳаём, Ал Ҳазиний ва бошқалар қурилиш билимлари соҳасида ҳам баракали ижод қилишди [18]. Материалларнинг хоссаларини ўрганиш бўйича олиб борилган дастлабки изланишлар Леонардо да Винчи (1452-1519) номи билан боғлиқдир. Унинг “Турли узунликдаги темир симларнинг қаршилигини синаш” га доир илмий ишида тескари боғлиқликдаги элементни ўз ичига олувчи ускунанинг эскизи келтирилган бўлиб, ундаги чўзилган симга қум тўлдирилган идиш уланган. Бу ускунада симнинг узилиш вақтида таъминот қурилмасининг системадан ажралиши рўй беради. У симни узилишга синовдан ўтказишни бир неча марта такрорлашни таклиф этди. Бир вақтнинг ўзида ҳар хил узунликдаги симларни синаш бўйича изланишлар ўтказилди. Леонардо да Винчи биринчи бўлиб эгилувчи иплар оралиқлари узунлигининг қиймати уларнинг юк кўтариш қобилиятига таъсир қилишини исботлаб берди.
3.Дастлабки кузатув-текширув ишлари
Бино ва иншоотлар конструкцияларининг кузатув-текширув ишлари қуйидаги ишларни ўз ичига олади: Лойиҳа ҳужжатлари, ишчи чизмалар ва очиш ишлари бўйича далолатномалар билан танишиш; объектни бевосита кўздан кечириш, объектни лойиҳага мослигини аниқлаш, бевосита кўзга ташланадиган дефектлар (дарзлар, томдан сув ўтиши, темирбетон элементларда ҳимоя қатламининг бузилиши, металл конструкцияларнинг коррозияланиши, элементларда эгилиш, болтли, пайвандли бирикмаларнинг ҳолати ва ҳ.к.) ни аниқлаш, объектни кўрикдан ўтказиш режасини тузиш, бузмайдиган усуллар асосида тадқиқот ишлари амалга оширилади. Иншоотнинг ҳолатини таҳлил қилиш ва аниқланган дефектларни бартараф қилиш бўйича тадбирлар ишлаб чиқилади (5-илова, қ). Бевосита текширув натижасида объект ҳолатига баҳо бериш текширилаётган конструкция ҳақида дастлабки маълумотларни беради, конструкция элементларидаги емирилиш даражасини таҳлил қилишни, кейинги текширув ишларини олиб бориш заруриятини аниқлаб беради.