23-bilet Бино ва иншоотлар конструктсияларидаги турли хилдаги талофат ҳолатлари. Дефектлар, шикастланишлар ва авария ҳолатлари

23-bilet
1.Бино ва иншоотлар конструктсияларидаги турли хилдаги талофат ҳолатлари. Дефектлар, шикастланишлар ва авария ҳолатлари
Бино ва иншоотларнинг мустаҳкамлиги, турғунлиги, ишончлийлиги ва умрбоқийлиги улар таркибидаги конструкцияларнинг ҳолатига боғлиқ. Ўз навбатида конструкциялар ҳолати уларни ташкил этган материалларга, қурилиш-монтаж ишларининг сифатига, бинони ишлатиш жараёнидаги турли таъсирларга бевосита боғлиқдир. Бино ва иншоотларнинг барча конструкциялари тегишли аниқлик ва сифат даражасида ишланади ҳамда монтаж қилинади. Конструкциялар ўлчами, шакли, сифати ва бошқа кўрсаткичлари қурилиш меъёрлари ва қоидалари томонидан белгиланган миқдорлардан оғиши ҳолатлари унинг нуқсони (дефекти) дейилади.
Бино ва иншоотлардан фойдаланиш жараёнида конструкциялар, уларнинг элементлари ва бирикиш жойларида юзага келадиган дастлабки лойиҳавий ўлчам ва шакллардан оғиш ҳоллари, салбий таъсирлар натижасида нуқсонлар пайдо бўлиши унинг шикастланиши дейилади. Бинонинг бузилиши ва қулаб тушишига олиб келадиган йирик шикастлар авария дейилади.
2. Бинонинг табиий емирилишини аниқлашда бузувчи ва бузмайдиган усулларини қўллаш
Бино ва иншоотларни текшириш жараёнида бузувчи ва бузмас усуллар қўлланилади. Ушбу усллар бино ва иншоотлар конструкцияларининг материаллари (бетон, арматура, ғишт, ёғоч ва бошқалар) хақиқий физикмеханик ҳоссаларини аниқлаш учун хизмат қилади.
Бузувчи усуллар текшириш жараёнида бино ва унинг конструкцияларига сезиларли даражада шикаст етказиши билан боғлиқ. Бу тоифадаги усуллар қўлланилгандан сўнг конструкция яроқсиз ҳолга келади, шунинг учун улар “бузувчи” деб аталади. Шу боис бузувчи усуллар асосан аврияга учраган бино ва иншоотларда қўлланилади.
Бузмас усуллар диагностикада кенг қўлланилади. Бу усуллар конструкцияларга сезиларли зарар етказилмайди. Шунингдек, технологик жиҳатдан ҳам анча содда ва кўп меҳнат талаб қилмайди. Шунинг учун ҳам бино ва иншоотларни текшириш ва синашда бу усуллар кенг қўлланилади.