22-ma’ruza neft, gaz va neft mahsulotlarni saqlash idishlari turlari. Reja

 
22.3. Gazgolderlarning tuzilishi va ishlash prinsipi.
Ko‘p miqdordagi gazlarni uncha katta bo‘lmagan bosim (0,4 m.suv.ust.gacha) da 
saqlash uchun gazgolderlardan foydalaniladi. Ish uslubiga ko‘ra ular quruq va ho‘l 
turlarga bo‘linadi. Quruq gazgolderlar kam ko‘llaniladi. Bu gazgolder konstruktiv 
jihatdan vertikal silindrsimon rezervuar bo‘lib sferik qoplamadan iborat. Ichki qismida 
rezervuar devoriga zich yopishib harakatlanuvchi to‘siq porshen joylashgan.Gaz 
bosimi ta’sirida porshen rezervuar hajmini kengaytirgan holda kutariladi, gaz bosimi 
kamayganda esa bu porshen yana joyiga tushadi. Gaz bosimi porshen massasi va 
silindrsimon korpusning ichki diametri orqali aniqlanadi. Quruq gazgolderlar 
konstruktiv jihatdan murakkab va xavfli. 

---

20.3-rasm. Gazgolder. 
1-rezervuar; 2-teleskop; 3-qo‘ng‘iroq; 4-
devorlardagi 
yo‘naltiruvchi 
karkaslar; 
5-
kronshteynlar; 6-yo‘naltiruvchi g‘ildiraklar; 7-ichki 
yo‘naltiruvchi karkaslar; 8-qo‘ng‘iroq va teleskop 
uchun pastki yostiqcha. 
Hajmi 100-32000 m3 gacha bo‘lgan ho‘l 
gazgolderlar keng tarqalagan. 20.3–rasmda 
ko‘rsatilgan gazgolder rezervuar 1, harakatlanuvchi 
qo‘ng‘iroq 3, teleskop 2 (ular gazgolderlarda 10 
ming m3 hajmiga ega) va yo‘naluvchi 4 dan tarkib 
topgan. Rezervuar tagligi tekis va usti ochiq. Unga ikki tomoni ham ochiq bo‘lgan
silindrsimon tepeskop qobiq va tagliksiz, yuqori qismi sferik korpus bilan yopilgan 
silindrsimon - qo‘ng‘iroq kiradi. Qo‘ng‘iroq va teleskop o‘z og‘irligi hisobiga 
rezervuarning tagligigacha tushadi. Gaz napori ta’sirida rezervuar birga payvandlangan 
yo‘naltiruvchi 4 ning oxirgi nuqtasigacha boradi. Yo‘naluvchilar harakat yuzaga 
kelishi uchun kronshteyn 5, teleskop va qo‘ng‘iroqqa maxkamlangan yo‘naluvchi 
roliklar 6 bilan ta’minlangan rezervuar va teleskop, teleskop va qo‘ng‘iroq o‘rtasidagi 
germetiklik suvni zatvor bilan ta’minlanadi. Buning uchun teleskop va qo‘ng‘iroqning 
tashqi pastki qismiga tog‘orasimon halqa payvandlanadi. Bu halqalar rezervuar va 
teleskopning ichki yuqori qismiga kirib turadi. Ekpluatatsiyadan oldin, ya’ni teleskop 
va qo‘ng‘iroq pastki holatida rezervuar suvli hammom rolini bajaradi va suv bilan 
to‘ldiriladi, bir vaqtda qo‘ng‘iroq va teleskop zatvori ham suv bilan to‘ldiriladi.
Teleskop va qo‘ng‘iroq pastga tushganda rezervuarning tagligida o‘rnatilgan maxsus 
tayanchga o‘tiradi. Gazgolderda gaz berilganda birinchi navbatda teleskop ko‘tariladi. 
Teleskopning yuqorigi zatvoriga yetganda, qo‘ng‘iroq ko‘tariladi. Teleskop chegara 
tayanchigacha ko‘tariladi. Gazgolderdan meyoriy foydalanish uchun va yuqori 
bosimda korpusning portlashini oldini olish uchun avtomatik sistema, ya’ni gaz 
kiruvchi liniyani o‘chirish qo‘llanadi. Rezervuar tagligidagi va halqasimon 
zatvorlardagi suvlarning muzlashi o‘ta xavfli hisoblanadi. Buning uchun mahalliy 
sharoitlardan kelib chiqqan holda mos uslublar bilan oldini olish lozim.