Aholi daromadlari to‘g‘risida ma’lumot
No
|
Ko‘rsatkichlar nomi
|
2015 y.*
|
2016 y.
|
2017 y.
|
2018 y.
|
1.
|
Aholi umumiy daromadlari, mlrd.so‘m
|
158699,8
|
185036,5
|
220811,8
|
282762,5
|
|
o‘tgan yilga nisbatan, % da
|
112,0
|
116,6
|
119,3
|
128,1
|
2.
|
Aholi jon boshiga umumiy daromadlar, ming so‘m
|
5070,5
|
5810,0
|
6817,6
|
8580,0
|
|
o‘tgan yilga nisbatan, % da
|
110,1
|
114,6
|
117,3
|
125,9
|
3.
|
Aholi real umumiy daromadlari, mlrd.so‘m
|
150397,8
|
175273,8
|
201709,9
|
240587,5
|
|
o‘tgan yilga nisbatan, % da
|
106,1
|
110,4
|
109,0
|
109,0
|
4.
|
Aholi jon boshiga real umumiy daromadlar, ming so‘m
|
4805,2
|
5503,5
|
6227,8
|
7300,2
|
|
o‘tgan yilga nisbatan, % da
|
104,3
|
108,5
|
107,2
|
107,1
|
Turmush darajasini ifodalovchi ko`rsatkichlarni shartli ravishda o`lchov turlariga qarab quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
a) sintetik qiymat ko`rsatkichlari (YAIM, iste`mol fondi, aholining jami daromadlari va h.k.);
b) fizik ko`rsatkichlar, aniq material boyliklarni iste`moli hajmini ifodalovchi ko`rsatkichlar (shaxsiy mulk bilan ta`minlanish darajasi, oziq-ovqat mahsulotlar iste`moli, tashilgan yo`lovchilar soni va h.k.);
s) boyliklar taqsimoti va tarkibi nisbatlarini ifodalovchi nisbiy ko`rsatkichlar (aholining daromadlar guruhlari bo`yicha taqsimoti, daromadlar va iste`molni yig’uvchi va kelishtiruvchi ko`rsatkichlar va h.k.).
Turmush darajasini ifodalovchi ko`rsatkichlar tizimiga bevosita iste`mol ko`rsatkichlari bilan birga iste`mol imkoniyatini ifodalovchi ko`rsatkichlar ham kiradi. Ularga, masalan, iste`mol fondi yoki daromad darajasi ko`rsatkichlarini kiritish mumkin.
«Turmush darajasini» ifodalovchi ko`rsatkichlar tizimi ko`p bo`lganligi sababli hozirgi vaqtda qator jamlovchi ko`rsatkichlar ham qo`llaniladi va ulardan biri inson imkoniyatlarini rivojlanish indeksi (inson salohiyatini rivojlanish indeksi)dir. Bu ko`rsatkich insonlarning moddiy va ma`naviy istaklarini qondirish imkoniyatlarini o`lchash uchun, shuningdek, ayrim mamlakatlar va umuman, insoniyatning ijtimoiy rivojlanishi ustidan nazorat olib borish uchun xizmat qiladi.
Inson rivojlanish indeksi (Ji.r.) uchta omilning ta`sirini hisobga oladi:
1) umr uzunligi;
2) ta`lim olish darajasi;
3) jon boshiga ishlab chiqarilgan YAIM hajmi.
Bu ko`rsatkich (Ji.r.) turmush tarzini ifodalovchi uch ko`rsatkich asosida o`rtacha arifmetik usulda aniqlanadi:
Ji.r. = 1/3 x (Jxi);
bunda, Jxi – turmush darajasi indikatorlari, shu jumladan:
Jx1 – kutilayotgan umr uzunligi;
Jx2 – aholining ta`lim olish darajasi (yig’ma ko`rsatkich: yoshi katta aholining savodxonlik darajasi va boshlang’ich, o`rta va oliy ma`lumot olayotgan yoshlar salmog’i);
Jx3 – jon boshiga to`g’ri kelgan real YAIM hajmi, uni pulni sotib olish qobiliyatini e`tiborga olgan holda hisoblanadi AQSH dollarida).
Indeksning har bir omili hisoblanayotganda uning minimal va maksimal qiymati belgilangan andozasidan foydalaniladi va u bilan mamlakatdagi amaldagi ko`rsatkich solishtiriladi:
Bo`lajak umr uzunligi indeksi hisoblanayotganda maksimal daraja sifatida 85 yosh olinadi, minimal daraja sifatida esa 25 yosh olinadi. Ta`lim olish indeksi hisoblanayotganda andozalar 100% va 0% deb olinadi, jon boshiga real YAIM hajmi indeksi – 100 va 5500 AQSH dollari olinadi.
Jon boshiga real YAIM hajmi ko`rsatkichi ishlab chiqarilgan, taqsimlangan va iste`mol qilingan darajani aks ettiradi. Umr ko`rish uzunligi ko`rsatkichi millatning sog’lomlik darajasini ifodalaydi. U mamlakatning iqtisodiy o`sish darajasiga, olib borilayotgan ijtimoiy siyosatga, meditsina xizmati darajasiga, ekologiyaga va boshqa omillarga bog’liq. Aholining ta`lim olish darajasi jamiyatning intellektual va ijodiy salohiyatini ifodalaydi.
O ‘zbekiston Respublikasi aholisi daromadlarini aholining 10-li guruhlari bo‘yicha notekis taqsimlanishi (uy xo‘jaliklari tanlama kuzatuvlari ma’lumotlariga asosan koeffitsiyent
Do'stlaringiz bilan baham: |