2021, Maxsus son “pedagogik mahorat” ilmiy-nazariy va metodik jurnal issn 2181-6883

Key words. folklore, behavior, emotion, perception, understanding of the person. 
 
Кириш.
Ўз шахсини билишга, бола сифатида инкор этиб катталар сафидан тезроқ ўрин 
эгаллашга ҳаракат қилиши, ўз “мен”ига катталик тушунчасини бериши янги билимларни 
ўзлаштиришда мулоҳазакорлик билан стандарт, схематик ёндошиб олдинги ёш даврига хос ҳиссий 
идрок этиш даражасининг маълум даражада пасайиши билан изоҳланиб, мусиқа асарларини идрок 
этиш, тасаввур қилишга ўз таъсирини кўрсатмасдан қолмайди.
Асосий қисм.
Мактаб ўқувчилари ўзбек халқ фольклор асарларини мусиқа ва унинг 
ривожланиши тарихи ҳақидаги билимлар билан доимий равишда қуроллантириб бориши лозим. Бу 
хусусият жамиятда билимли, маданиятли ва замонавий шахсни камолга етказиш вазифаларини ҳам 
бажаришга хизмат қилади. Мазкур вазифаларни самарали амалга оширишнинг энг мақбул йўлларидан 
бири ёшларга ўзбек мусиқа фольқлорини дарсларда зарур малакаларни шакллантириш билан бирга 
қўшиб олиб бориш мақсалга мувофиқдир. Зеро бу ўқувчиларга ўзбек мусиқа фольклори асарларидаги 
асосий ғоялар, асарни бадиий идрок этиб, эстетик завқ олишга йўналтириши, мусиқа таьлимида амалий 
фаолият ҳамда буюк бастакорлар, бахши ва саньаткорлар ҳақидаги муҳим маьлумотларнинг 
ёритилиши билан аҳамиятлидир. 
Мусиқа соҳасига доир деярли барча тадқиқотларда ўқитувчиларнинг мусиқа фольклори 
ҳақидаги тассавурларини шакллантиришда уларнинг ёш ва индивидуал хусусиятларини инобатга 
олиш лозимлиги тўғрисида фикр юритилади. Мактаб ўқитувчиларининг деярли катта қисми 
оҳангларни тушуна олмаслиги, бу эса фольклор асарларини тўғри ва тўлиқ тасаввур этишга салбий 
таъсир кўрсатилишини таькидлаб ўтадилар. 
Ҳолбуки, болаларнинг ёшлик чоғидан бошлаб сўз ва оҳанг уйғунлигини тўғри тушуниш, улар 
орасидаги ўта нозик боғлиқликни аниқлашга ўқувчиларнинг деярли барчасини ўргатиш имконияти 
мавжуддир. Шу кунга қадар мазкур муаммога етарлича эътибор берилмаётганлиги бу жиҳатдан ўзбек 
мусиқа фольклори дурдоналарининг ижтимоий-психологик, этнографик, этноҳудудий хусусиятлари 
етарли даражада ўрганилмаётганлигини қайд этиб ўтиш лозим. Ўзбекистонда ўзбек мусиқа 
фолқлорининг ёшлар таьлим-тарбиясидаги ўрни ҳамда унинг етарли имкониятларидан шахсни 
шакллантириш жараёнида имконият даражасида фойдалана олмаётганлигимиз кишини ўйлантириши 
бежизга эмас. Чунки ўзбек фольклор мусиқа саньати ижодкор ёшларни, аниқроқ қилиб айтганда, 
шахсда ижодкорлик, қреативлик хислатларини шакллантиришда муҳим ўринлардан бирини эгаллаши, 
фольклор саньати орқали шахс маънавий оламига кириб бориши, ундан етарли даражада маърифий 
озуқа олиши ҳеч кимга сир эмас. 
Ўсмирлик ёшида мактаб ўқувчиларида мусиқий асарлар, шу жумладан, ўзбек мусиқа фольклори 
асарларини тасаввур этишда амалий йўналганлик асосидаги ёндашув бир оз бўлсада устунлик қилиши 
вазифасини ўтайди. Улар фольклор асарларини қисқа муддатда тушуниб, уни ўз манфаати нуқтаи 

---