2020-yil. Reja: Kirish L Bob. Adabiyotlar sharhi LL Bob. Asosiy qism

Pazandachilikda dolchinning o’rni
Xuddi kardamonga o’xshab, dolchindan ham pazandachilikda keng foydalanishadi. Uni nafaqat desertlarga, balki taomlarga, marinad va ichimliklarga ham solinadi. Dolchin hindcha mashhur karri ziravorining ham tarkibida mavjuddir.
Dolchin qo’shib tayyorlangan yeguliklar retseptlari bizning sahifada ham juda serob:
yong’oq va dolchinli eston pishirig’i;
mikroto’lqinli pechda pishirilgan dolchinli tayoqchalar;
dolchin qo’shib pishirilgan bulochkalar;
olmali roll-pay pirogi;
yongʻoqlar bilan pishirilgan behilar;
amerikancha olmali pirog;
yarim oy shaklidagi yong’oqli rogaliklar.



Hamma biladigan xushbo‘y dafna barglari (lavr yaprog‘i) har bir uy bekasining oshxonasidan topilishi aniq. Lekin hamma ham mo‘jizaviy dafna yaproqlarining foydali jihatlari haqida bilavermaydi.
Dafna yaproqlaridan yaralarning tez bitishiga ko‘maklashuvchi, immun tizimini kuchaytiruvchi, yallig‘lanish va mikroblarga qarshi vosita sifatida foydalanish mumkin. Aynan dafna barglaridan qilingan qaynatma xalq tabobatida keng ko‘lamda foydalaniladi. Eng asosiysi esa zamonaviy tibbiyot aslo buni inkor qilmaydi.
Dafna yaproqlaridan tana a’zolarining kasallanishida, hazm qilish faoliyatini yaxshilashda, surunkali xoletsistitni davolashda, o‘t-tosh kasalliklarida undan tashqari meteorizm (ichaklarda el yig‘ilishi) da samarali foydalanish mumkin.

U hazm qilish faoliyatini yaxshilaydi va ishtahani ochadi hamda bo‘g‘im kasalliklarida yaxshi yordam berib, qandli diabet kasalligida qondagi qand moddasini kamaytiruvchi xususiyatga ega. Ichki a’zolarning xastaliklarida og‘riqlarni engillashtirish uchun dafna yaproqlaridan damlama tayyorlash mumkin.

Buning uchun: 100 ml suvga 2-3 dona dafna yaprog‘I solinib, past olovda 5-10 daqiqa qaynaguncha ushlab turiladi. 2 stakan qaynatmani kun davomida oz-ozdan ichib turiladi.
Bo‘g‘im kasalliklarida dafna bargli damlama tayyorlash uchun: 5 gr maydalangan quruq dafna barglari 300 ml issiq suvga aralashtiriladi, bir necha daqiqa qaynatiladi, so‘ngra tayyor bo‘lgan qaynatma termosga quyiladi va 6 soat tindiriladi. Bu damlamani 12 soat davomida 1 choy qoshiqdan ichish mumkin.
Davolash 3 kun mobaynida takrorlanadi, 1 hafta tanaffus qilinadi va yana 3 kun qaytariladi. Lekin bu muddatdan ko‘p emas! (dafna bargidan tayyorlangan damlama bilan bo‘g‘imlarni tozalashda davo muolajasini 3 oyda 1 marta qo‘llash mumkin). Navbatdagi qaynatmali muolajani faqat bir yildan so‘ng takrorlash mumkin.
Shuni unutmaslik kerakki, har qanday davo muolajalariga o‘xshaganidek, bu davo muolajasida ham alkogol va go‘shtlik ovqatlarni iste’mol qilish mumkin emas.
Qondagi qand miqdorini kamaytirish uchun damlama quyidagi usulda tayyorlanadi: 5 dona quruq maydalangan dafna bargini stakanga solib ustidan qaynagan suv quyiladi va 12 soatga termosda tindiriladi.
Bu damlamani kun davomida qat’iy ravishda 3 marta qabul qilish mumkin. Belgilangan miqdordagi damlama ovqatlanishdan 30 daqiqa oldin ichiladi. Davolash muddati 2-3 hafta davom etadi.
Homilador va emizikli ayollar, me’da va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi bilan og‘rigan bemorlar (qon ketish kabi salbiy holatni keltirib chiqaradi) da, pankreatit, xoletsistit va qabziyatga moyilligi bor insonlarga nisbatan dafna bargli damlamani qo‘llash tavsiya qilinmaydi.
Xulosa
Xulosa qilib shuni aytamizki, bizni o`rab turgan atrof muhit o`simliklar olamiga boyligi bilan ajralib turadi.
Shulardan Lavrnomalar qabilasi Laurales. Lavrnomalar qabilasi o`simliklari inson hayotida katta ahamiyat kasb etgan o`simliklar sirasiga kiradi. Bu qabilaga 11 ta oila kiradi. Qabila vakillari asosan tropik va subtropik hududlarda o`sadi.
Qabilaga mansub oila vakillaridan biri Lavrdoshlar Lauraceae oilasiga 45 turkum 2500-3000 tur kiradi.
Lavrlar katta oila bo`lib, tropik va subtropik hududlarda o`sadi. Keng tarqalgan vakillaridan lavr, avacado, dolchin, kamara daraxti turlari Kavkazda mevali daraxt sifatida ekib o`stiriladi.
Bu o`simliklar bizga tabiatning in`omidir. Biz ularni asrab avaylashimiz lozim.
Avokado xona o’simligi sifatida ham o’stiriladi, uning yam-yashil barglari jozibadorligi bilan kishilarni o’ziga jalb qiladi. Ushbu o’simlik urug’idan, ildiz bachkisidan va payvand qilib ko’paytiriladi.
Zaharlilik xususiyati.
Avokadoning barglarida, meva qobig’I va danagida zaharli fungitsid modda – persin mavjud, u hayvonlar va odamlar uchun xavfli hisoblanadi.
Persin yog’da eruvchi modda bo’lib, tuzilishi bo’yicha yog’ kislotalariga o’xshaydi. Odam organizmiga tushgan persin individual holatdagi allergiyani keltirib chiqadi, shu bilan birga ovqat-hazm qilish funksiyasini buzadi. Hayvonlar organizmiga tushganda, ayniqsa qushlar, quyonlar, ot, yirik shoxli qoramol, echki organizmiga xavfli bo’lib, hayvonni o’limgacha olib boradi.
Avokado koevolutsiyada
1982-yilda evolutsionist biolog olim Daniel Jensen avokadoni evolutsion anaxronizmga misol bo’ladi degan xulosaga kelganligi haqida yozdi (evolutsion anaxronizm haqida alohida maqola chiqaramiz). Ya’ni avokadoning mevalari ayni vaqtda qirilib ketgan yirik sutemizuvchilar (jumladan, gigant yalqov va xartumli gomfoterlar) bilan ekologik jihatdan munosabatga kirishishga moslashgan deb tushuntiradi.
Aksariyat holatda yirik, etli mevalar o’simlik urug’larining hayvonlar yordamida tarqalishiga xizmat qiladi. Avokado haqida bunday deb o’ylashga bir necha sabablar mavjud.
Jumladan, o’rtasida zaharli bo’lgan yirik danakli meva Kaynazoy erasi, to’rtlamchi davri Pleystosen epoxasi megafaunasi vakillari tomonidan butunligicha yutilishga moslashgan. Bunda hayvon o’simlik meva etini hazm qilib, uning danagini go’ngi orqali tarqatadi va urug’ uchun o’sish sharoiti yuzaga keladi. Bunday deyilishiga sabab shuki ayni vaqtdagi ushbu o’simlik o’sadigan tabiiy hududlarda birorta ham uning mevasini butunligacha yutib yeya oladigan yirik hayvonlar mavjud emas.
Dolchin o’zida ko’p miqdorda minerallar, vitaminlar va organizmga yaxshi ta’sir ko’rsatuvchi efir moylarini saqlaydi. Bu ziravorning foydali xususiyatlari quyidagicha:
dolchin – tabiiy antiseptic bo’lib, mikrob va bakteriyalarga qarshi kurashadi;
u zamburug’larga qarshi kurashishga yordam beradi;
oshqozon-ichak trakti faoliyatini yaxshilab, qorin dam bo’lishi va chanqoqlikdan xalos etadi;
jigar va o’t pufagini tozalab, organizmdan ortiqcha suyuqlikni chiqarib tashlaydi;
diqqatni yig’ishda yordam berib, xotira va ko’rish qobilyatini yaxshilaydi;
bosh og’rig’ini qoldirib, kayfiyatni ham yaxshilaydi;
qon bosimini normallashtirib, yurak-tomir tizimini mustahkamlaydi;
yomon xolesterinni chiqarib tashlaydi;
qondagi shakar miqdorini kamaytiradi;
moddalar almashuvi jarayonini tezlashtirib, ozishga yordam beradi;
organizm tonusini va immunitetni ko’taradi.

Dolchinning zararli tomonlari

Afsuski, foydasi bor mahsulotlarning hech bo’lmasa bitta zararli tomoni bo’ladi. Dolchinni qo’llashda ham qarshi ko’rsatmalari mavjud. Birinchidan, undan juda ko’p miqdorda iste’mol qilish yaramaydi, aks holda bosh og’rig’I, quvvatning kamayishi, oshqozonda noxushlik va allergic reaksiyalarni keltirib chiqarishi mumkin.
Dolchin o’zida ko’p miqdorda iste’mol qilish mumkin bo’lmagan kumarin moddasini saqlaydi. U esa jigar xastaligidan aziyat chekuvchilarning kasalini battar qo’zqatishi mumkin.
E’tibor bering: seylon dolchinida kumarin moddasi kam, kassiyalarda (odatda biz iste’mol qiladigan oddiy) esa u 100 barobar ko’proq ekan.
Dolchin va kassiya – bir-biridan farqi
Bizning bozor va supermarketlarda asosan kassiyalar sotiladi. Bu ham dolchin, ammo original mahsulotning arzonroq varianti hisoblanadi. Kassiya «Korichnik» dolchin daraxtning qobig’i bo’lib, u juda qalin, qattiq bo’ladi. Kassiyaning xushbo’yligi tabiiy dolchindan ko’ra shirindir.
Seylon dolchini – qimmat va xushbo’y ziravordir. U yorqinroq rangda bo’ladi. Tabiiy dolchin po’sti yupqa, tez sinuvchan, kassiyaga nisbatan kuchliroq hidda bo’ladi. Yaqindan boshlab, bunday dolchinni bizda ham sota boshlashdi.
Pazandachilikda dolchinning o’rni
Xuddi kardamonga o’xshab, dolchindan ham pazandachilikda keng foydalanishadi. Uni nafaqat desertlarga, balki taomlarga, marinad va ichimliklarga ham solinadi. Dolchin hindcha mashhur karri ziravorining ham tarkibida mavjuddir.