2020 Domuladjanov Ibragimjon

 
STATIK ELEKTR 
 STATIK ELEKTR VA UNING ODAMGA TA’SIRI 
 
Statik  elektr  o‘tkazmaydigan  moddalar  va  yarim  o‘tkazgich  moddalar,  ashyolar  hamda 
buyumlar  sirtida  va  hajmida  yoki  izolyasiyalanagan  o‘tkazgichlarda  erkin  elektr  zaryadi  yuzaga 
kelishi, saqlanish va pasayishi bilan boliq bo‘lgan xodisalar majmuidir. 
U  elektr  o‘tkazmaydigan  va  yomon  o‘tkazadigan  jismlar,  ularning  bir-biriga  ishqalanishi 
natijasida vujudga keladi. 
Elektrlanish induksiya orqali ham masofadan taosir qilish orqali ham ro‘y beradi. 
Statik  uchquni  ko‘ngilsiz  hodisalar,  yonin  va  portlashlarni  keltirib  chiqarishi  mumkin.  U 
mehnat unumdorligi kamayishi va mahsulotning buzilishiga ham sabab bo‘lishi mumkin. 
Statik elektr uchqunlari turli sharoitda hosil bo‘lishi mumkin. 
Masalan: 
-  tok  o‘tkazmaydigan  ashyolardan  tayyorlangan  tasmali  uzatmalar  va  transportyorlar 
ishlatilganda; 
- gazlamalar, tasmalar va ularga ishlov beryotganda; 

---

 
79 
- chala mahsulotlar, quvurlar bo‘ylab xarakatlanadi, ular soplodan chiqayotganda; 
- suyuqliklar bir idishdan boshqaga to‘kilayotganda, qo‘yilayotganda, qayta haydalayotganda 
va qayta qo‘yilayotganda yuzaga kelishi mumkin. 
Odamlar ishxonada ham, uyda ham, ko‘chada ham, transportda ham statik elektr uchqunlari 
bilan elektrlanishi mumkin. 
Agar odamning tanasi erdan izolyasiyalanmagan bo‘lsa, uning potensiali yuzlab va minglab 
Voltga  etishi  mumkin.  Odam  elektrlangan  sirtga  tekkanda  uchqundan  zaryadlanishi  mumkin.  Bu 
odamni halok qilmaydi, ammo sanchiq yoki zarba ko‘rinishida taosir qilishi mumkin. 
Bular  balandda,  mashinalar,  mexanizmlarning  to‘silmagan  aylanuvchi  va  harakatlanuvchi 
qismlari yaqinida ishlayotganda katta havf tudiradi. 
Statik  elektrning  havfliligi  va  zararligini  kamaytirish  uchun  ishlab  chiqarishda  quyidagi 
tadbirlar ko‘riladi: xonalardagi havo umumiy va mahalliy qurilmalar yordamida 75% gacha namlab 
turiladi; uskunalar erga ulanadi; statik elektrga qarshi korxonalarda ishlanadi; erga ulangan yumshoq 
metall  cho‘tkalar  o‘rnatilib,  ular  aylanayotgan  transportyor  tasmalariga  tegadigan  qilinadi; 
odamlardan  zaryadlar  o‘z-o‘zidan  yo‘qolishi  uchun  tok  o‘tkazadigan  pollar  va  erga  ulangan 
supachalar ko‘riladi; transportyorlar tasmalari hamda tasmali uzatmalarning sirtlari tok o‘tkazadigan 
moylar qoplanadi; tezligi 5 m/s gacha pasaytiriladi; havo to‘planadigan havo induksion, radioizotop 
va aralash neytrallagichlar yordamida ionlanadi.