2020 Domuladjanov Ibragimjon

MEXNATNI MUXOFAZA QILISH QOIDA VA NORMALARINI BUZGANLIK 
UCHUN JAVOBGARLIK 
Ba’zi  bir  raxbar  shaxslarning  o‘z  ishiga  sovuqqonlik  va  loqaydlik  bilan  qarashi  natijasida 
mexnatni  muxofaza  qilish  tartib  qoidalari  buzilib,  baxtsiz  xodisa  yuz  bersa,  bu  baxtsiz  xodisaning 
og‘ir-engilligi va oqibatini xisobga olib, javobgarlik chora-tadbirlari belgilangan.  
Intimoz javobgarligi.  Xozirgi zamon mashina sozlik sanoati fan va texnika taraqqiyotining 
xamma yutuqlarini o‘zida jamlagan murakkab dargox xisoblanadi.  Unda oddiy tokarlik stanogidan 
tortib  zamonaviy  programmalashtirilgan  agregat    stanoklarigacha,  oddiy  yig‘ish  maydonidan 
boshlab, makammallashtirishgan konveyer liniyalari ishlab turibdi. Bunday mashinasozlik zavodlari 
sexlarida birnecha yuzdan tortib, bir nechcha minggacha ishchilar ishlashi mumkin.  
Bunday  katta  sanoat  korxonasida  mexnat  intizomini  saqlash,  xavfsiz  ish  olib  borishning 
asosiy  xisoblanadi.  CHunki  bu  erda  mexnat  qilayotgan  ishchining  vazifasi  va  bajaradigan  ishi 
mutaxassisligi  bo‘yi  normalarini  buzgan  shaxslarga  ma’muriy  javobgarlik  tartibida  ogoxlantirish, 
jamoat tartibidagi choralar va 10 so‘mdan 50 so‘mga qadar miqdorda jarima to‘lash belgilanadi.  
Bunday xolatlarda jarima va ogoxlantirish bo‘ysunish tartibidagi raxbar xodimlar tomonidan 
emas, balki mexnatni muxofaza qilishning davlat nazorat organlari yoki shaxar va rayon deputatlar 
sovetlari ijroiya komitetlari tomonidan tashkil qilingan komissiyalarning qarori bilan belgilanadi.  
Jinoiy javobgarlik. Mexnatni muxofaza qilish qoidalarining qo‘pol buzilishi natijasida og‘ir 
jaroxatlanish yoki bir necha kishi og‘ir jaroxatlansa yoki baxtsiz xodisa o‘lim bilan tugasa, bu qoidani 
buzishda ayblangan raxbar xodim jinoiy javobgarlikka tortiladi. Joiniy javobgarlik raxbar xodimni 
vazifasidan chetlatish va ma’lum muddatga ozodlikdan maxrum qilish bilan belgilanadi.  
Moddiy javobgarlik.  Moddiy javobgarlik-bu ishchi va xizmatchining ishlayotgan korxonada, 
uning  aybi  bilan  korxonaga  keltirilgan  moddiy  zararni  qoplashdir.  Mexnatni  muxofaza  qilishning 
qoida  va  normalarini  ishchi  va  xizmatchi  tomonidan  buzilishi  natijasida  sanoat  korxonasi  moddiy 
zarar ko‘rsa, ana shu zararning bir qismini yoki xammasini aybdor shaxs tomonidan to‘lanishi moddiy 
javobgarlik chorasiga kiradi.  
Moddiy  javobgarlik  asosan  ikki  xil  tartibda:chegaralangan  moddiy  javobgarlik  va  to‘liq 
moddiy javobgarlik tartibida belgilanishi mumkin.  CHegarlangan moddiy javobgarlikka ishchi yoki 
xizmatchidan sanoat korxonasiga etkazilgan zararni ma’muriyat tartibida buyruqqa asosan oyligidan 
undirib  olinadi.  Lekin  bunda  birinchidan  aybdor  shaxsning  roziligi  bo‘lishi  shshart,  ikkinchidan 
undirib  olinadigan  miqdor  umuman  ishchining  yoki  xizmatchining  o‘rtacha  oyligidan  oshib 
ketmasligi va xar oyda undiriladigan pul miqdori esa, ishchi yoki xizmatchining oladigan oyligining 
uchdan biridan oshmasligi kerak.  

---

 
12 
To‘liq moddiy javobgarlik jinoyat sodir bo‘lgan taqdirda va aybdor jinoyi ish qilgan bo‘lsa, 
uni jinsiy javobgarlikka tortish bilan bir qatorda, sanoat korxonasiga keltirilgan moddiy zararni xam 
to‘liq  qoplashga  majbur  qilinadi.  Bunday  javobgarlik  qarorlarini  rayon  yoki  shaxar  sud  organlari 
(ma’muriyatning talabiga asosan)chiqaradi. Bu xolda ma’muricht tomonidan aybdorning xaqiqatdan 
xam aybdor ekanligini tasdiqlovchi xujjatlar ko‘rsatilishi kerak.