2020 Domuladjanov Ibragimjon

MUXOFAZALOVCHI O‘CHIRISH QURILMASI 
Agar elektr qurilmasi korpusida inson xayoti uchun xavfli kuchlanish xosil bo‘lib qolsa, uni 
tezda o‘chirish qurilmalari deyiladi.  
Bunday tokning xosil bo‘lishiga masalan elektr toki fazasi korpusga urib ketishi, tormoqda 
xisobga  olingan  kuchlanishga  nisbatan  kuchliroq  kuchlanish  paydo  bo‘lishi  va  boshqalar  sababli 
bo‘ladi.  Bunda  elektr  tormog‘ida  elektr  parametrlarining  o‘zgarishi  ro‘y  beradi,  masalan  elektr 
qurilmasi  tok  o‘tkazmaydigan  qisimlarida  kuchlanish  paydo  bo‘ladi,  fazadagi  kuchlanish  erga 
nisbatan o‘zgaradi va boshqalar.  
Bu  o‘zgarishlarining  xar  birini,  elektr  qurilmasining  odam  xayoti  uchun  xavfli  bo‘lgan 
kuchlanishni  yo‘qotishga  olib  keladigan  avtomatik  o‘chirish  qurilmasining  asisi  qilib  olinishini 
mumkin. Muxofazalovchi o‘chirish qurilmasi, xavf xosil qilgan elektr asbobni 0. 2 s dan oshmagan 
vaqt davomida o‘chirish imkoniyatini berishi kerak.  
Muxofazalovchi o‘chirish asbobli bir qancha qisimlardan tashkil topgan bo‘lib, asosan elektr 
sistemasida biror bir parametraning o‘zgarashini sezib, elektr sitemasiga berilayotgan tokni avtomatik 
uzuvchi qurilmaga signal beradi. Bu elementlarning asosiysi qabul qiluvchi qurilma bo‘lib (asosan 
qabkl qiluvchi qurilma sifatida rele qo‘llaniladi), u elektr sistemasidagi parametr o‘zgariщlarini qabul 
qiladi,  agar  kelayotgan  signal  kuchsiz  bo‘lgan  xolda  uni  kuchaytiruvchi  qurilma  o‘rnatiladi, 
shuningdek  bu  sistemaning  to‘g‘ri  ishlayotganligini  tekshirib  turuvchi  nazorat  asboblari,  xamda 
signal lampalari o‘rnatilishi mumkin.  
Avtomatik tokni uzish qismining asosiy vazifasi olingan signalga asoslanib elektr qurilmasini 
ta’minlayotgan elektr tormog‘ini butunlay uzib qo‘yishdan iborat. Avtomatik o‘chirish sistemalari 
juda  xilma-xil  bo‘lib  u  tok  parametrlarining  o‘zgarishiga  asoslangan.  Masalan  elektr  qurilmasi 
korpusida  erga  nisbatan  xavfli  kuchlanish  paydo  bo‘lishi,  doimiy  o‘zgarmas  tok  o‘zgarishi,  nolga 
nisbatan muntazam kuchlanish va boshqalar.  
Muxofazalovchi  o‘chirish  qurilmasining,  elektr  asbobli  korpusiga  tok  o‘tib  ketganligidan 
ta’sirlanadigan  qurilmani  ko‘rib  chiqamiz.  Bu  qurilma  asosan  elektr  asbobining  toksiz  qismi 
xisoblangan  korpusida  xavfli  kuchlanishlar  paydo  bo‘lganda  uni  oldini  olishga  qaratilgan. 
SHuningdek  bu  qurilma  erga  ulab  muxofaza  qilish  va  nolga  ulab  muxofaza  qilish  sistemalariga 
qo‘shimcha ravishda ishlatilishini aytib kerak.