|
Mavzuga qisqacha sharh
Hozirgi zamon o’zbek bolalar adabiyotining taraqqiyotiga juda katta hissa qo’shib kelayotgan Anvar Obidjon 1980-yilda «Bahromning hikoyalari» nomli to’plami chiqqanidan so’ng adabiy ja-moatchilikning e’tiboriga tushdi. Oradan shuncha vaqt o’tib ham, u o’zining munosib o’rnini mustahkam saqlab turibdi, uning ko’p qirrali ijodiga bo’lgan qiziqish tobora ortmoqda. Ibrohim G’afurov, Xudoyberdi To’xtaboev, Abdug’afur Rasulov, Said Ahmad, Safo Matjon, Rahmon Qo’chqor, Miraziz A’zam, Mamasoli Jumaboev, Mahmud Sattor, Kavsar Turdieva, Tursunboy Adashboev, Lola Sodiqova-Zvonaryova, Rahmatulla Barakaev, Hulkar Hamroeva kabi munaqqid va adiblarimiz bu ijodkorning asarlari to’g’risida bir-biridan ko’tarinki maqolalar yozishdi. Izlanuvchi olima Zamira Ibrohimovaning «Quvnoqlikka yashiringan izti-roblar» nomli kitobida (A. Navoiy nomidagi Milliy kutubxona nashriyoti, 2005) adibning nazm va nasrdagi asarlarining nihoyatda o’ziga xosligi, o’quvchini o’ziga mahliyo eta olish sirlari keng talqin qilib berilgan.
Anvar Obidjon ijodi yuzasidan fikr bildiruvchilarning barchasi doimo bir narsaga, ya’ni uning bolalar adabiyotiga yangicha bir yo’nalish olib kirganiga alohida urg’u berib o’tishadi. Kichkintoylar shoiri Tursunboy Adashboev bu holni soddagina ta’riflab: «80-yillarga kelib Anvar Obidjon bolalar she’riyatidagi ob-havoni bir yo’la yangiladi», deb yozgan edi.
Anvar Obidjonga xos kashfiyotning siri shundaki, shoir bolalarning ongidan ko’ra ko’proq ko’ngliga ta’sir o’tkazish yo’lidan bordi. Binobarin, ko’ngilga qattiq o’rnashmagan narsa ongda uzoq vaqt saqlanishi, saqlanganda ham faol harakatga sabab bo’lishi qiyin.
Tahlil qilib ko’rish uchun «Bahromning hikoyalari» kitobidagi «Bezori» degan she’rni olaylik:
Qarg’a kirdi — Menga qara,
Kinoga, Vey, Laylak,
O’xshab Eganmisan
Buratinoga. Hech kaltak?
Hamma joylar Qani,
Edi band, Tur-chi o’rningdan.
Borib dedi He, o’rgildim
Nopisand: Burningdan!
Hali maktab o’quvchisi bo’lgan Anvar Obidjonning dastlabki she’rlari «G’uncha» jurnalida bosilishiga sabab bo’lgan shoir Miraziz A’zam «Bolakaylarning minnatsiz xizmatkori» maqolasida («Hurriyat», 2007-yil, 4-iyul) dunyo bolalar adabiyoti namoyandalaridan yuzga yaqinining asarlarini o’zbekchaga o’girgani, ularni Anvar Obidjon ijodi bilan chog’ishtirib, shunday xulosaga kelganini aytadi: «Qani, o’ylab ko’raylik, Anvar o’sha shoir yoki yozuvchilarning qaysi biridan kam? Rus klassik bolalar shoirlari Korney CHukovskiy va Samuil Marshak, italiyalik Karlo Kollodi va Janni Rodari, amerikalik Doktor Siyuz va Jon CHiardi, nemis bolalar adiblari Erix Kestner va Jeyms Kryustlardan Anvarning kamlik joyi bormi? Yo’q, albatta.
Nemis shoiri Bertold Brext «Molingizni ko’rsating» deydi. Biz jahonga Anvarning «mollari»ni, ya’ni ijod namunalarini ko’rsata olmadik. Yo’qsa, uning nomi ham jahon bo’ylab jaranglagan bo’lardi».
Bolalarning sevimli yozuvchisi, asarlari jahondagi o’nlab xalqlar tiliga tarjima qilingan dovruqli adib Xudoyberdi To’xtaboevning so’zlari Anvar Obidjon har tomonlama keng o’rganilishga arziydigan ijodkor ekanini tasdiqlaydi. «Polosonlik Anvar Obidjon» nomli maqolada («Xalq so’zi», 2006-yil 20-may) X. To’xtaboev shunday yozadi: «Mark Tven, aka-uka Grimmmlar, SHarl Perro, Janni Rodari singari jahonshumul yozuvchilarni o’qiganda... ularning o’ziga xosligi, adabiyotga hech kim aytolmagan gaplarini aytib kirib kelganligini o’ylab, «Yo, Xudo, bizga ham ana shunday yozuvchilardan bersang edi», deb ich-ichimdan orzu qilgan paytlarim ham ko’p bo’lgan. Ana shunday ijodkorni Alloh bizga polosonlik Anvar Obidjon qiyofasida berganga o’xshaydi».
Etuk ustozlarning mehrini qozongan Anvar Obidjon yurtimiz mustaqillikka erishgach, nihoyat o’zining munosib bahosini oldi. U 1987-yilda hukumatimiz tomonidan «SHuhrat» medali bilan taqdirlandi, 1988-yilda O’zbekiston xalq shoiri unvoniga sazovor bo’ldi.
Anvar Obidjonning bolalarga atalgan «Qo’ng’iroqli yolg’onchi» nomli birinchi pesasi 1983-yilda Respublika yosh tomoshabinlar teatrida sahnalashtirilgan. Keyinchalik mazkur teatrda va Farg’ona, Guliston, Qarshi, Qo’qon teatrlarida uning «Pahlavonning o’g’irlanishi», «Topsang, hay-hay», «To’tiqul», «Samozvanes», «Qorinbotir», «Alamazon», «Navro’z va Boychechak» kabi pesalari namoyish etildi. «O’zbekfilm» kinostudiyasida uning ssenariylari asosida «Tilsimoy — g’aroyib qizaloq», «Dahshatli Meshpolvon» kinolari suratga olingan.
Ilk mashqlarini maktabda — o’quvchilik partasida xabar va maqolalar yozishdan boshlagan Abdusaid Ko’chimovni maktabdoshlari «muxbir bola» deb atar edilar. CHunki uning lavha va xabarlari tez-tez gazetalarda chiqib turardi. U a’lo o’qish, jamoat ishlarida faol qatnashish bilan birga, adabiyotni jon-dildan sevar, «O’zbek xalq ertaklari», «Alpomish», «Go’ro’g’li», «Tohir va Zuhra», «Uchar gilam», «Gulliverning sayohatlari», «Temur va uning komandasi», «Shum bola» singari kitoblarni qo’ldan qo’ymay o’qirdi. Adabiyotga bo’lgan muhabbat uni, o’rta maktabni 1967-yili tamomlaganidan keyin, Toshkentdagi Nizomiy nomidagi pedagogika institutiga yetaklab keldi. U 1968—1972-yillarda mazkur institutning (hozirgi universitet) o’zbek tili va adabiyoti fakultetida tahsil oldi.
Institutda o’zbek va jahon adabiyoti durdonalari bilan yanada chuqurroq tanishdi. Ulkan adiblar ijodi unga mahorat maktabi vazifasini o’tadi. Bu yozuvchilardan haqqoniy qiyofa yaratish, jonli xarakter chizish, qiziqarli badiiy usullar bilan bolalarni katta hayot ichiga olib kirish yo’llarini o’rgandi. So’zning sehrli kuchini his qildi. Ehtimol, ushbu hodisalar bo’lajak shoir va adibning tuyg’ulariga yanayam kuchliroq g’ulg’ula solgandir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
