200. Yangi diniy harakatlar deganda odatda XX asrning 70 yillarida Evropa va aqshda tarqalgan noan’anaviy diniy guruhlar va oqimlar nazarda tutiladi

1. Axloq normalari 2. Meditatsiya. 3. Donishmandlik

244. X.ning asosiy goyasi xudoodam — Iisus Xristos ([[Iso masih; q. [[Iso) haqidagi rivoyatlar bilan bogʻliq. X. taʼlimotiga kura, Xudo yagona, lekin u mutsaddas uchlik (troitsa)da namoyon buladi. [[Iso kelajakda tiriklar va oʻliklar ustidan hukm chiqarish uchun oxirat kuni yerga kdytib keladi. Uning oʻgitlariga, vasiyatlariga amal qilganlar, hayot mashaqqatlariga u kabi bardosh berganlargina narigi dunyoda ajr (mukofot) ga erishadilar. X.ning aqidalari, eʼtiqod talablari, huquqiy va axloqiy normalari, cheklash va takiklari Bibliya va boshqa mukaddas kitoblarda oʻz ifodasini topgan.

247. katolik cherkovining erkin fikr yurituvchi, hukmron feodal-katolik cherkovi aqidalarini rad etuvchi kishilar – papa hokimiyati dushmanlarini ta’qib qilish uchun XIII asrda tuzilgan va minglab odamlarning qurbon bo‘lishiga olib kelgan inkvizitsiya faoliyatini ham ekstremizmning o‘ziga xos ko‘rinishi sifatida baholaydilar. Ammo hozirda islom dini niqobi ostidagi diniy-siyosiy harakatlar a’zolari tomonidan turli jinoyatlar sodir etilayotgani jamiyat xavfsizligiga jiddiy tahdid solmoqdaUlardan, xristianlik doirasida "Iegovo shohidlari" va "Mormonlar"ni, islom dini doirasida "Bahoiylar", "Ahmadiylar" va "Qora musulmonlar"ni, hinduiylik doirasida "Xalqaro Krishnani anglash jamiyati"ni sanash mumkin

248. «payg’ambarlarning eng oxirgisi» (xotamun – nabiyin) Muhammadning (s.a.v.) bolalik va yoshlik yillari haqida juda kam ma'lumotlar bor. U zotning 570 yil 22 aprelda tug’ilgan deb ko’rsatib kelinmoqda. U kishi yoshligidayoq yetim qoladilar, otalari Abdulloh payg’ambar tug’ilmay turib vafot etgan. Onalari Omina esa 6 yoshliklarida olamdan o’tgan. 2 yildan keyin u kishini o’z tarbiyasiga olgan (ota tomondan) buvalari Abdulmutalib ham vafot etadi. Yosh yetimni amakilari Abu Tolib o’z tarbiyasiga oladi.

249. Ijtimoiy hayot taqozosi natijasida vujudga kelgan arab qabilalari o‘rtasidagi markazlashishga intilish harakatlari arablar jamiyatida IV asr oxiri va VII asr boshlarida yuz bergan jiddiy tarixiy voqealar asosida yoritadi . Bu intilishni o‘zida aks ettirilgan mafkura sifatida islom dini vujudga keldi va markazlashtirilgan arab davlatining paydo bo‘lishi, qo‘shni mamlakatlarining bosib olinishi va arab xalifaligining kengayishi jarayonida bu din kuchli g‘oyaviy qurol sifatida xizmat qiladi.

Muhammad – islom payg‘ambari. Islom dinida payg‘ambar hisoblangan Muhammad melodiy 570 yilda Makkada quraysh qabilasining xoshimiylar avlodidan bo‘lgan. Abdulloh va Omina xonadonida tug‘iladi. Muhammad yoshligida etim qolgan, avval bobosi Abu Mutalib, so‘ng amakisi Abu Tolib qo‘lida tarbiyalanadi. Balog‘atga etgach, savdogarlar qo‘lida xizmat qilib 24 yoshda beva boy ayol - Xadichaga uylangan va uning mablag‘lari bilan mustaqil savdogorlik qila boshlab, juda ko‘p davlatlarga borgan.