2 Ўзбекистон республикаси

“Дебатлар” методидан фойдаланиш.  
Дебатлар – бу қарама-қарши нуқтаи-назарларнинг ўзаро баҳси 
(тўқнашуви) бўлиб, у ўқувчиларни танқидий фикрлашга, турли масалаларни 
ўрганиш ва ўзлари ҳақ эканлигига бошқаларни ишонтиришга ўргатади. 
Дебатлар Қадимги Грецияда яратилган.
Дебатлар бу жамоа ўйини. Жамоанинг ҳар бир аъзоси ўзининг бурч ва 
мажбуриятларига эга бўлади, ким ғалаба эришганини эса дебат якунида 
жамоаларнинг аргументлари, фактлари, фавқулодда саволлар ва уларга 
берилган жавоблар асосида ҳакамлар жамоаси ѐки ҳакам белгилаб беради.
Ўқувчилар билан дебат ўтказганда 3 та тамойилга амал қилиш керак:
1. Дебатлар кўп нарсага ўргатади (дебат ўтказишдан мақсад фақат ғалаба 
қозониш эмас, балки асосий мақсад дебатлар ѐрдамида янги билимларни 
эгаллашдир).
2.Чиндиллик ва виждонлилик мажбурияти. (Бу тамойил дебатнинг ўзаги 
бўлиб, нотўғри аргумент келтириш ва саволларга жавоб беришда мантиқан 
нотўғри йўлдан кетишнинг олдини олади.)
3.Ўзаро ҳурматни сақлаш. (Дебат иштирокчиларининг шахсига 
тегмаслик шарт, ўзга ўқувчи томонидан айтилган назария ѐки фикрга қарши 
чиқаѐтган бўлса унинг обрўсини тўкиш мақсадга мувофиқ эмас. Чунки дебат 
ғоялар ва бу ғояларнинг тўқнашувидан иборат).
Дебатда 2 та жамоа иштирок этади.  
1-жамоа: Тасдиқловчи томон сифатида.
2-жамоа: Қарама-қарши ѐки инкор этувчи томон сифатида.
Жамоалардан сўзга чиқувчилар спикерлар дейилади. Т1, Т2, Т3 
тасдиқловчи томон спикерлари. Қ1, Қ2, Қ3-қарама-қарши томон спикерлари.
Дебатларда қуйидаги маҳоратлар зарур бўлади:  
Танқидий тафаккур (танқидий фикр юритиш), Тадқиқий малакалар, 
Ташкилий малакалар, Қулоқ солиш ва ѐзма қайд қилиш малакаси.
Ўтказиладиган дебатнинг мавзуси аниқ, тасдиқловчи тугалланган фикр 
шаклида бўлиши керак.
Дебатлар асосида дарсларни ташкил этишдан кўзда тутилган асосий 
мақсад муаммонинг ечимини топишда ўқувчи ўзгаларни ўз ѐндашувининг 

---

167 
тўғрилигига ишонтиришдир. Ўз фикрини аниқ ва мантиқий баѐн этиш, бунинг 
учун эса ишонарли далиллар ва хулосаларни топиш кўникмаларини 
шакллантиришда дебатлар ўтказиш самарали метод ҳисобланади.
«Дебат» (французча «Дебаттере» сўзидан олинган бўлиб, «Дебате», 
«беллашмоқ») технологияси йиғилиш, мажлис ѐки машғулотларда бирор-бир 
мавзу юзасидан иштирокчилар ўртасида ўзаро бахс мунозара уюштириш, 
уларнинг ўзаро фикр алмашишларини таъминлашга ҳизмат қилади.
Улар ўқувчиларда ижтимоий фикрни ўзгартиришга таъсир этиш 
қобилияти мавжудлигига ишонч туйғуларини ривожлантиради.