2 Ўзбекистон республикаси

 
ГАВДА скелети. Гавда суяклари, бўғимлари, бирлашмалари, 
ҳаракатлари ва уларнинг пластикаси. 
Гавда скелетига умуртқалар, ўн икки 
жуфт қовурға ва тўш суяги киради. Улар 
ғовак суяклардир. Умуртқалардан умуртқа 
поғонаси ҳосил бўлиб, бутун гавданинг ўқи 
ҳисобланади. Унга қовурғалар, чаноқ 
суяклари ва калла суяги бирикиб туради. 
Умуртқа поғонаси 33–34 та умуртқа 
суякларидан 
иборат 
(6-расм). 
Умуртқа поғонаси 
бўйин, кўкрак, бел, 
думғаза ва дум бўлимларига бўлинади. Умуртқа 
поғонасининг узунлиги ўртача 69–75 см, ѐки тана 
узунлигини 40% ни, бўйин 13 см, кўкрак 30 см, бел 
18 см, думғаза ва дум 12 см ташкил қилади.
Бўйин умуртқаси
7 та бўлиб, юқоридаги 2 
тасидан ташқари ҳаммаси ясси умуртқа, танаси 
кичкина, умуртқа равоғи учбурчак шаклида ва 
умуртқа тешигини чегаралаб туради. Умуртқа 
равоғидан юқорига ва пастга қараб, бўғим ўсиқлари 
чиқади ва орқа томонга ўткир қиррали ўсиқ кетади.
Кўндаланг ўсиғи 2 та ўсиқдан иборат. 
Кўндаланг тешик бу ўсиқларни бир-биридан 
ажратиб туради, унинг олдинги томонида қовурға 
ўсиғи бор. Кўндаланг ўсиқда тешик борлиги барча бўйин умуртқаларнинг 
характерли белгисидир. Унинг юқори юзасидан чуқур эгат ўтади. Бунда орқа 
мия асаби ѐтади ва унинг олдинги ва орқадаги дўмбоқлари мавжуд. 6 бўйин 

---

127 
умуртқаси кўндаланг ўсиғидан олдинги дўмбоқчаси бошқа бўйин 
умуртқалардан кўпроқ ўсган ўша дўмбоқчада уйқу артерияси ўтади. Биринчи 
умуртқанинг ўткир қиррали ўсиғи йўқ. 2–6-сида эса улар айрили учли, 7-
ўсиғи эса узун учи йўғонлашган бўлиб, уни тери остидан пайпаслаб топиш 
мумкин.
Кўкрак умуртқалари
12 та бўлиб, танаси ва юқори қисми, пастки бўғим 
ўсиқлари ўткир қиррали, кўндаланг ўсиқларга эса унинг таналарининг орқа 
ѐн юзаларида ва кўндаланг ўсиқларнинг учида кичкина қовурға 
чуқурчаларини бўғим юзалари бор. 
Улар 
1, 
11–12-умуртқалардир. 
Бошқаларида эса танасида юқори ва 
паст томонларида иккитадан ярим 
чуқурчалари бор. 11–12 кўкрак 
умуртқаларида биттадан, юқоридаги 
умуртқа суякларида эса иккитадан 
умуртқа чуқурчалари мавжуд. 
Бел умуртқалари
5 та бўлиб 
ўткир қиррали ўсиқ, бўғим ўсиқлари 
ва кўндаланг ўсиқлари тараққий 
этган. 
Бел 
умуртқаларининг 
кўндаланг 
ўсиқлари 
эволюция 
даврида қовурғаларга айланиб кетган, 
рудиментларни кўриш мумкин.