2 тажриба иши

ТАЖРИБА ИШИ 
 
МАҲАЛЛИЙ ҚАРШИЛИКЛАР КОЭФФИЦИЕНТИНИ ТАЖРИБА ЙЎЛИ БИЛАН 
АНИҚЛАШ 
 
Ишдан мақсад:
Маҳаллий қаршилик коэффициенти қийматини тажриба йўли билан 
аниқлаш. Топилган қийматларни назарий формула ёрдамида ҳисоблаш, натижаларни 
маълумотномаларда келтирилган қийматлари билан солиштириш. 
Қисқача назарий маълумотлар.
Маҳаллий гидравлик қаршиликлар қувурлар 
элементларидан бўлиб, уларда қувурнинг тузилиши, ўлчаш катталиклари ўзгариши натижасида 
оқим тезлиги, структураси ўзгаради. Натижада ўрама ҳаракатлар юзага келади. Маҳаллий 
қаршиликлар барча гидравлик системаларда учрайди. Кўп ҳолларда булар тўсувчи тўрлар 
(жўмрак,
беркитгич), оқим кесимнинг кенгайиши ва торайиши, ва х.к. бурилишлар, тирсаклар 
шаклида учрайди. 
Энергиянинг йўқотилиши охир оқибатда суюқлик қовушқоқлигига боғлиқ, шунинг учун 
йўқотилаётган механик энергия
иссиқлик энергиясига айланади. 
Маҳаллий қаршиликлар таъсирида босим йўқотилишини ҳисоблаш учун Вейсбах 
формуласидан фойдаланилади: 
g
h
м
м
2
2


=
бу ерда 
h
M
- маҳаллий қаршиликлар учун босим йўқотилиши см; 

 
– оқим ҳаракати ўрта тезлиги 
см/с; 
м

– маҳаллий қаршилик коэффициенти. 
Маҳаллий қаршилик коэффициенти кўпроқ маҳаллий қаршилик тури, унинг геометрик 
шакли, суюқлик оқим тезлиги, унинг зичлиги, қовушқоқлиги ва шунингдек қувур диаметрига 
боғлиқ. Бу коэффициент тажриба йўли билан аниқланади. 
Маҳаллий қаршиликнинг айрим хилларини кўриб чиқамиз: 
1. Пробкали (тиқинли) кран. 
кр

- краннинг ташқи кўринишида (шаклида), очилиш 
катталигига ва тузилишига боғлиқ бўлади. 4.1-жадвалда пробкали кран очилиш бурчагига 
кр

нинг боғлиқлиги келтирилган. 
4.1-жадвал 
Очилиш 
бурчаги 
5
0 
10
0 
20
0
30
0 
40
0
50
0
60
0 
65
0
кр

0,05 
0,029 
1,56 
5,47 
17,3 
52,6 
206 
485 
2. Кескин кенгайиш (4.1-расм). Маҳаллий қаршиликнинг бу турида 
к
к
.

- коэффициент 
кесимларнинг ўзгаришига боғлиқ бўлиб, кесимлар нисбати 
(
)


/
қанча кичик бўлса, 
к
к
.

шунча 
катта бўлади. 
(
)
(
)
2
1
/
−
=



вр
бу ерда 

- кескин кенгайишгача бўлган кесим юзаси; 

- кенгайишдан кейинги юза. 
3. Кескин торайиш (4.2-расм). Бу ҳолда маҳаллий қаршилик коэффициенти 
т
к
.

- кесимлар 
ўзгаришига боғлиқ бўлади ва 
(
)


/
ортиши билан ортади. Кескин торайиш учун 
т
к
.

ушбу 
назарий боғланишдан ҳисобланади. 
(
)



/
1
5
,
0
−
=
вс