2 тажриба иши

Re
кр
 
дейилади. 
Re ≤ Re
кр
 
бўлганда ҳаракат ламинар тартибли,
Re > Re
кр
бўлганда турбулент тартибли 
бўлади. 
Re
сонининг маълум диапазонида тезлик ўзгариши ҳарактерига кўра ҳаракатнинг икки 
тартиби мавжуд бўладиган орлиқ бор. 
Re
кр
– критик сони миқдори қатор шароитларга боғлиқ: 
қувурга кириш шартлари, қувур деворлари силлиқлиги, бирламчи ҳаракатни бошланишига ва 
бошқаларга бођлиқ, ҳамда ҳар хил миқдарга эга бўлади.
Думалоқ қувурлар учун
Re
кр
= 2320 қабул қилинади. Ламинар тартибдан турбулент 
тартибга тартиб ўтишдаги тезлик критик тезлик дейилади.
Re 
≤ 2320 да ламинар тартиб;
Re
> 2320 бўлса турбулент тартиб. 
 
Тажриба қурилмаси тузилиши. 
Тажриба қурилмаси (2.1-расм) босим баки (1) дан, унга 
водопровод тармоғидан қувур орқали сув келади. Бакдаги сув сатҳини бир хил ушлаб туриш
учун жўмрак (6) хизмат қилади. Бакнинг ичига унга тушаётган сувни тинчлантириш учун панжара
ва сув температурасини ўлчаш учун термометр ўрнатилган бўлади. Бак (1) га шиша найча (4) 
бириктирилган, унинг оҳирига сув ҳаракати тезлигини ростлаб туриш учун жўмрак (6) 
ўрнатилган. Сув сарфи ўлчов баки (7) ёрдамида аниқланади. Қурилма бўёқли идиш (10), найча (8) 
ва жўмрак (8) га эга. 
Тажрибида, ҳаракат тартиби асосий шиша қувур (5) да кўринади, асосий оқимга бўёқ 
қўшилганда суюқлик ҳаракат тартибини ўзгартириш қувурдан оқаётган суюқлик сарфини 
ўзгартириш билан амалга оширилади, уни жўмрак (6) ёрдамида ростланади. 

---

8 
2.1-расм 
 
Тажриба ўтказиш тартиби. 
Босим баки (1), (8) ва (6) жўмраклар ёпиқлигида сув билан 
тўлдирилади. Жўмрак (6) ни бироз очиб қувур (5) да суюқлик сарфи қуйилади, бунда секин оқим 
вужудга келади. Жўмрак (8) очилиб, асосий оқимга бўёқ қўшилади. Бўёқнинг суюқликда туғри 
чизиқ шаклида оқиши ламинар ҳаракат мавжудлигини кўрсатади. Жўмрак (6) ни очилишини 
ошириб бориб, суюқлик тезлиги оширилади, бунда ҳаракат тартиби ўзгариши кузатилинади. Буёқ 
оқими тўлқинсимон шаклни олади ва ламинар тартиби нотурғун бўлиб қолади. Тезликни янада 
оширилганда буёқ оқими йўқолади, барча суюқлик бир текисда бўялади – ламинар тартибли 
ҳаракат турбулент ҳаракатга ўтади. Барқарор ҳаракатда қувурдаги суюқлик сарфи ўлчанади, 
ҳаракатнинг ҳар бир тартиби учун вақт давомида ўлчов бакига тушган суюқлик хажми – 
W
аниқланади, бир вақтда суюқлик ҳарорати термометр ёрдамида œлчанади.