2. P. R. 01imxo‘jayeva —

mavzu. Antropogenetika. Odam irsiyatini o'rganisli usulhirl 91

7. 
   Asosiy irsiylanish tiplari va ularning xarnklerli xusu- siyatlarini aytib bering.
   
8. 
   Egizaklar usuli bilan qanday savollarga javob olish imimkin?
   
9. 
   Egizaklar zigotaligini qanday usullar bilan aniqlash mumkin?
   
10. 
    Dori preparatlari samaraligini aniqlashni qanday tushnnasiz?
    
11. 
    Masalalarni yeching va test topshiriqlariga javob toping. Jav0blari.ngi.2ni isbotlang.
    

O‘quv jihozlari.

Genealogik xaritalar, shajarani tuzishda qo‘llaniladigan simvollar, irsiylanish tiplari aks ettirilgan jadvallar, mantiqiy sxemalar, egi­zaklar konkordantligi va diskordantligi haqida ma’lumotlar.

Mashg‘ulot rejasi.

Odam genetikasi, uning vazifalari muhokama qilinganidan keyin talabalar genealogiya usulininig mohiyati, ahamiyati, amalga oshirish bosqichlarini tushunib oladilar va genealogik xaritalar tuzish, irsiylanish tiplarini aniqlashga oid masalalarni yechadilar. Keyin egizaklar usuli mohiyati, ahamiyati, zigotaligini aniqlash usullari bilan tanishiladi, belgilar va kasalliklarning irsiyligini aniqlashga oid masalalar yechiladi. Talabalar genealogik xaritalarni va masalalarni albomlariga yozib oladilar. Mashg‘ulot oxirida talabalar bilimlari baholanadi va keyingi mashg'ulotga topshiriqlar beriladi.

Vaziyatga doir masalalar.

1. 
   Ota va ona normal rang ajrata oladigan oilada daltonik o‘g‘il va ikkita normal rang ajratuvchi qizlar tug'ilgan. O‘g‘ildan tug‘ilgan o‘g‘il nevara sog'lom, qizlardan birining o‘g‘li daltonik, qizi esa sog'lom. Ikkinchi qizidan 5 ta o‘g‘il tug‘ilgan, ularning hammasi sog‘lom. Shu ma’lumotlar asosida shajara tuzing.
   
2. 
   Proband o‘g‘il — gemofilik, uning ota-onasi sog‘lom. Proband- ning ona tomonidan buvasi gemofilik, buvisi esa sogTom. Probandning ikki qizi va bir o‘g‘li sog‘lom, ikkinchi o‘g‘li esa gemofilik. Otasining oilasida gemofiliya uchramagan. Shu ma’lumotlar asosida avlodlar shajarasini tuzing.
   
3. 
   O‘z oilangizda bironta belgini tanlab olib (ko‘z rangi, soch shakli, quloq yumshog‘i joylashishi, tilni nay qilib buka olish va boshqalar) shajara tuzing.
   
4. 
   Quyidagi jadvaldagi ma’lumotlar asosida belgining rivoj- lanishida irsiy va muhit rolini aniqlang.
   

Belgilar	MZC	DZC
Ko‘z rangi	99,5	28
Qosh shakli	100	51
Quloq shakli	98	20
Shizofreniya	67	12,1
Sil	52,8	20,6
Qandli diabet	55(84)	20(37)
Qizamiq	97,4	95,7
Ko‘k yo'tal	97,1	92

Test topshiriqlari.

1. 
   Vertikal bo'ylab nasldan naslga o'tish qanday irsiylanish tipida kuzatiladi?
   

A. Autosoma- -dominant. B. Autosoma—retsessiv. D. X ga birikkan dominant. E. X ga birikkan retsessiv. F. Sitoplazmatik.

2. 
   Qaysi irsiylanish tipida ko'proq erkaklar kasallanadi?
   

A. X ga birikkan retsessiv. В. X ga birikkan dominant. D. Auto­soma—dominant. E. Autosoma—retsessiv. F. Geterosoma.

3. 
   Genealogik usul:
   

A. Amaliyot shifokori uchun eng qulay va oson. B. Egizaklar zigotaligini aniqlashda qo'llaniladi. D. Irsiy va muhit omillari ahamiyatini aniqlashga yordam beradi. E. Belgining irsiyligini aniqlashga imkon beradi. F. A va 1) javoblar to‘g‘ri.

4. 
   Irsiyat va muhit omillarining belgi rivojlanishiga ta’siri qaysi usulda o'rganiladi?
   

A. Genealogik. B. Sitogenetik. D. Biokimyoviy. E. Dermatogli- fika. F. Egizaklar.

5. 
   Egizaklar zigotaligini aniqlashda qanday usul eng ishonchli?
   

A. Dermatoglifika. B. Sitogenetika. D. Polisimptom tahlil. E. Teri transplantatsiyasi. F. Yuqoridagi harnma usullar ishonchli.

6. 
   Autosomali retsessiv tipdagi irsiylanishda ota-onalar geterozigotali bo‘lganida kasal bola tug‘ilish ehtimolini ko'rsating:
   

A. 50%. B. 25%. D. 100%. E. 75%. F. 10%.

7. 
   Qanday irsiylanish tipida tashuvchi ayol kasallik genini qizlarining yarmisiga o'tkazadi?
   

A. Autosoma—dominant. B. Autosoma—retsessiv. D. Golandrik. E. X ga birikkan dominant. F. X ga birikkan retsessiv.

8. 
   Qaysi irsiylanish tipida o‘g‘ilga otaning kasalligi o‘tmaydi?
   

A. Autosoma—dominant. B. Autosoma—retsessiv. D. X ga birikkan. E. Golandrik. F. Sitoplazmatik.

9. 
   Genealogik usulni birinchi bo‘lib kim qo‘llagan?
   

A. Galton. B. Mendel. D. Chermak . E. Darvin. F. Morgan.

10. 
    Sibs — bu:
    

A. Genealogik xarita tuzish boshlanadigan shaxs. B. Probandning bolalari. D. Aka-uka, opa-singillar. E. Amakivachchalar, tog‘a- vachchalar. F. Amakivachchalar, tog'avachchalar bolalari.

7. 
   mavzu. ANTROPOGENETIKA USULLARI.
   SITOGENETIKA, IMMUNOGENETIKA VA
   BIOKIMYOVIY U SULL AR
   

Mavzuning mazmuni.