2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

24 
 
kiyimlarni yaratish va ishlatish, hamma jihozlarni badiiy konstruksiyalarini yaxshilash kiradi; 
4. Ishlab chiqarishni qulay tashkil qilish (jihozlarni qulay joylashtirish; ishchi zonani 
to'g'ri tashkil qilish; tashish va ortish ishlarini kamaytirish; ishlash va dam olishni to' g' ri 
tashkil qilish; maishiy xizmat qilishni to’ g’ ri tashkil qilish) ; 
5. Kadrlar bilan ishlash (bunga kasbiy tanlash, yo’riqnomalar o’tkazish, tajriba 
almashish, kasbiy o'qitish va malaka oshirish kiradi); 
6. Fiziologik yuklanishni kamaytirish (shinam havo iqlimini va yorugligini yaratish; 
shovqin va titrashga qarshi kurash tadbirlari; ish jarayonlarni mexanizatsiyalash va 
avtomatizatsiyalash hamda jihozlarni yaratish; ish joyini to’g’ri tashkil qilish; ishchi zonani 
to'g'ri ta'minlash; qulay harakatlanishni tanlash; boshqarish qismlarini to’g'ri tanlash va 
joylashtirish; boshqarishni markazlashtirish. 
Operatorning sezgi a’zolariga ta’sir qilishga qarab MAEV quyidagi: vizual, akustik va 
taktik turlarga bo’linadi. 
MAEVlarga quyidagilar: yozuvli yoki simvolli tahtani yorituvchi cho’g’lanuvchi 
lampalar, strelkali-shkalali o’lchov asboblari, har xil ko’rsatkichlar, hisoblagichlar, ovozli 
ohanglar, sirenalar, ekranlar, sxemalar va hokazolar kiradi. 
1-jadvalda boshqaruv qism (organ)lariga qo'yiladigan optimal kuch qiymatlari 
keltirilgan. Boshqarish qismlari va ma'lumotlarni aks ettiruvchi vositalar bir xil seziladigan va 
tez topiladigan joyda o'rnatilgan bolishi lozim. Buning uchun ularga yoki ular joylashgan 
yerda tushuntirish yozuvlari yoki ma’noli simvollar keltirilishi hamda ularni bir xil olcham, 
shakl va ranglarda ishlanishi lozim.


1 -jadval
Boshqarish organlariga qo'yiladigan kuch kattaligi 
Boshqarish qismlari 
Kuch kattaligi (H) 
Dasta:me'yoriy maksimal 
20-40 
100 
Knopka,
tumbler,
qoshgichlar:yengil turi
og’ir turi
1400-1600 
6000-12000 
Oyoq pedallari: 
kam ishlatiladigan
tez-tez ishlatiladigan
500gacha 
20-50 
Qo'lda boshqarish dastaklari uchun 
130-160 
Davriy ishlatiladigan 
ko’p ishlatiladigan 
20 
40 
 
Ish joyi
- bu inson mehnat faoliyatini amalga oshirishga “Inson-mashina ishlab 
chiqarish muhiti” tizimida ma'lumotlarni aks ettirish vositalari, boshqarish qismlari va 
yordamchi jihozlar bilan jihozlangan joydir. Ish joylari yakka va jamoa turlarga bo'linib, 
“tikka”, “o'tirib” va “tikka-o’tirib” ishlashga mo'ljallanadi. Egronomika ish joylarini 
loyihalashga talablarni ifodalab beradi. Asosiy va qo'shimcha harakat zonalarni aniqlaydi, 
tegishlicha poldan balandlik bo'yicha, simmetriya o'qidan front bo'yicha jihozlarning 
joylashish zonalarini aniqlab beradi. 
Odam har xil ishchi holat (tik, o'tirgan, yotgan va engashgan)larining optimal va 
chegaraviy o'lchamlarini aniqlash uchun ish joyini qulay tashkil qilishda ishlatiladigan zarur 

---