2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Ma’muriy javobgarlik
– quyidagi uch tartibda belgilanishi mumkin: 
1. Ahloqiy harakteridagi javobgarlik (ogohlantirish, uyaltirish, xayfsan e’lon qilish, 
vaqtincha yoki butunlay past darajali ishga o‘tkazish, imtiyozlarni cheklash kabi jamoat 
tartibidagi choralar). 
2. Mablag‘ va pul undirish, bunda jarima va musodara qilish usullari qo‘llaniladi. 
3. Tartib buzuvchining shaxsiga taalluqli bo‘lgan javobgarlik (axloq tuzatish ishlari, 
ma’muriy qamoq jazosi, vazifasidan chetlatish). 
Mehnat xavfsizligi qoida va normalarini buzgan ishchi va xizmatchilarga ma’muriy 
javobgarlik tartibi to‘g‘risida ogohlantirish, jamoat tartibidagi choralar va ma’lum miqdorda 
jarima to‘lash belgilanadi. Jarima va ogohlantirish bo‘ysundirish tartibida rahbar xodimlar 
tomonidan emas, balki mehnatni muhofaza qilishning davlat organlari yoki shahar va tuman 
deputatlari kengashi ijroiya qo‘mitasi tomonidan tashkil qilingan komissiyalarning qarori 
bilan belgilanadi. 
Jinoiy javobgarlik
. Mehnatni muhofaza qilish qoidalarining qo'pol buzilishi natijasida 
og'ir jarohatlanish sodir bo'lsa, bir necha kishi og'ir jarohatlansa yoki baxtsiz hodisa o'lim 
bilan tugasa, bun-day holatda rahbar xodim jinoiy javobgarlikka tortiladi. Rahbar xodim 
vazifasidan chetlatiladi va ma'lum muddatga ozodlikdan mahrum qilinadi. 
Moddiy javobgarlik
. Moddiy javobgarlik—bu ishchi va xizmatchining aybi bilan 
korxonaga keltirilgan moddiy zararni qoplashdir. Mehnatni muhofaza qilishning qoida va 
me'yorlarining ishchi va xizmatchi tomonidan buzilishi natijasida sanoat korxonasi moddiy 
zarar ko'rsa, ana shu zararning bir qismi yoki hammasi aybdor shaxs tomonidan to'lanishi 
moddiy javobgarlik chorasiga kiradi. 
Moddiy javobgarlik asosan ikki xil tartibda: chegaralangan moddiy javobgarlik va to'liq 
moddiy javobgarlik tartibida belgilan-ishi mumkin. Chegaralangan moddiy javobgarlikka 
ishchi yoki xizmatchidan sanoat korxonasiga yetkazilgan zararni ma'muriyat tartibida 
buyruqqa asosan oyligidan undirib olinadi. Lekin bunda, avvalo aybdor shaxsning roziligi 
bo'lishi shart, ikkinchidan, undirib olinadigan miqdor umuman ishchining yoki xizmatchining 
o'rtacha oyligidan oshib ketmasligi va har oyda undiriladigan pul miqdori esa ishchi yoki 
xizmatchining oladigan oyligining uchdan bir qismidan oshmasligi kerak. 
To'liq moddiy javobgarlik jinoyat sodir bo'lgan taqdirda va aybdor jinoiy ish qilgan 
bo'lsa, uni jinoiy javobgarlikka tortish bilan bir qatorda, sanoat korxonasiga keltirilgan 
moddiy zararni ham to’liq qoplashga majbur qilinadi. Bunday javobgarlik qarorlarini tuman 
yoki shahar sud organlari (ma'muriyatning talabiga asosan) chiqaradi. Bu holda ma'muriyat 
tomonidan aybdorning haqiqatan ham aybdor hujjatlar ko'rsatilishi kerak.