2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

148 
 
shikastlangan kishi davolash muassasasiga olib boriladi. 
Kimyoviy moddalar ta’sirida kuyishda birinchi yordam ko‘rsatish.
Kimyoviy moddalar ta’sirida kuyish ishlab chiqarishda ham, uy sharoitida ham ro‘y 
berishi mumkin. Bunday kuyish oqartiruvchi moddalar, suv oqib chiqib ketadigan quvurlar, 
vanna, xojatxonani tozalash vositalari, bo‘yoqni yuvib ketkazuvchi moddalar yoki 
bog‘dorchilikda ishlatiladigan kimyoviy moddalar ta’sirida yuzaga kelishi mumkin. 
Kimyoviy modda teriga ta’sir etib turar ekan, kuydirishda davom etaveradi. Shuning 
uchun bunday modda teriga tushsa, uni darxol bartaraf etish chorasini ko‘rish kerak. 
Buning uchun: 
1. Quruq kimyoviy moddalarni himoyalangan qo‘l bilan teridan sidirib tashlanadi. 
2. Kuygan joyni kamida 20 minut davomida sovuq suv quyib yuvib tashlanadi. Yuqori 
bosimli oqimdan foydalanmaslik kerak, chunki bu kuygan teriga yanada ko‘proq zarar 
keltirishi mumkin. Tez yordam yetib kelgunicha kuygan joyni yuvish davom ettiriladi. 
3. Jabrlanuvchidan kimyoviy modda tekkan kiyimini yechishni iltimos qilinadi. 
4. Ko‘zga kimyoviy modda tushgan bo‘lsa, 20 minut davomida yoki tez yordam yetib 
kelguniga qadar yuvish kerak. Kimyoviy modda sog‘ ko‘zga tushmasligi uchun jarohatlangan 
ko‘zni pastroq tutish, zararlangan ko‘zni bog‘lab qo‘yish lozim. 
 
5. Zaharlanish turlari, sabablari, zaharlanishga qarshi birinchi yordam 
Zaharlanish organizm ichiga zaharli modda tushganda sodir bo‘ladi. Bu — dori-darmon 
yoki odam bilib-bilmay qabul qilgan har qanday kimyoviy modda bo‘lishi mumkin. 
Zaharlanish - tasodifan sodir bo‘ladigan o‘limning uchinchi keng tarqalgan sabablaridan. 
Ko‘pincha zaharlanish uyda ro‘y beradi.
Zaharlanish biror zaharli kimyoviy moddaning me’da-ichak, nafas yo‘llari orqali 
organizmga kirgani, teridan so‘rilgani, teri osti, mushaklar orasi yoxud vena qon tomiriga 
yuborilganida sodir bo‘ladigan kasallik holatidir. 
Zaharlanish ikki guruhga bo‘linadi: tasodifiy va qasddan zaharlanish. Tasodifiy 
zaharlanishlar hayotda ko‘p va tez uchrab, umumiy zaharlanishlarning deyarli 80% ini tashkil 
etadi. Turli dorivor vositalarni shifokorlarning maslahatisiz, o‘z holicha meyoridan ziyod 
katta miqdorda iste’mol qilish, sifatsiz kimyoviy modda yoki dorini ichimlik o‘rnida ichib 
qo‘yish tasodifiy zaharlanishlar turkumiga kiradi. Qasddan zaharlanish hayotda kam 
uchrasada, biror ruhiy kasallikka chalingan yoki beqarorroq odamlarga xosdir. Bunday 
kimsalar biror kuchli ta’sir etuvchi dorivor moddani katta miqdorda iste’mol qilib, 
zaharlanadilar, o‘z hayotlariga suiqasd qiladilar. 
Ishlаb chiqаrish shаrоitidа zаhаrlаnish оrgаnizmgа zаhаrli gаzlаr suyuqlikаr yoki 
changlаrni kirishidаn sоdir bo’lаdi. Uglerоd оksidi (is gаzi) bilаn zаhаrlаnish isitish 
uskunаlаridаn nоto’g’ri fоydаlаngаndа yuz beradi. Ichki yonuv dvigаtеllаridаn chiqаyotgаn 
gаz tаrkibidа hаm ugryerоd оksidi ko’p miqdоrdа bo’lаdi.