2 O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta’lim vazirligi qarshi davlat universiteti mehnat ta’limi kafedrasi

Zaharlanish sabablari: 
Organizmga tushganda zaharlanishga, kasallikka yoki o‘limga 
olib keladigan har kanday modda zahar hisoblanadi. Zaharlanish oqibatlari zaharli modda 
(yoki shunchaki modda) turiga, miqdoriga, zaharlanish ro‘y bergan vaqtga, zaharli modda 
bilan kontakt qancha vaqt davom etganligiga, jabrlanuvchining fiziologik ko‘rsatkichlari 
(yoshi, og‘irligi)ga va organizmga tushish usuliga bog‘liq bo‘ladi.
Zaharli modda inson organizmiga to‘rt xil yo‘l bilan: ovqat hazm qilish yo‘li, nafas 
yo‘llari, teri (dermal usul) hamda inyeksiya orqali tushishi mumkin. 
Ovqat hazm qilish yo‘li orqali zaharlanish
zaharli moddalar og‘iz orqali yoki bu 
moddalarning lablarga yohud og‘iz shilliqiga tegishi orqali organizmga tushishi natijasida 
ro‘y beradi. Bu moddalar: dori-darmon, yuvish vositalari, pestitsidlar, qo‘ziqorinlar va 
o‘simliklar bo‘lishi mumkin. Ko‘p moddalar zaharli hisoblanmaydi va faqat ko‘p miqdorda 
qabul qilingandagina zaharlanishga olib keladi. 
Gazsimon yoki nafas orqali tushadigan zaharli
moddalar nafas olganda organizmga 
tushadi. Ularga gazlar va bug‘lar, masalan, avtomobil tutunlari yoki pechning yohud isitish 

---

149 
 
qurilmasining havoni yomon tortishi natijasida xonaga kiradigan is gazi, azotning chala oksidi 
(sarxush qiladigan yoki gangitadigan gaz) hamda ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan xlor, turli 
yelimlar, bo‘yoq moddalari, erituvchi-tozalovchi moddalar kiradi. 
Teri qoplamasi orqali tushadigan zaharli
moddalar ayrim o‘simliklar, erituvchilar 
hamda hasharotlarga qarshi qo‘llaniladigan vositalar tarkibida bo‘lishi mumkin. 
Inyeksiya orqali organizmga zaharli moddalar, hasharotlar, ilon chaqqanda hamda 
hayvonlar tishlaganda, shuningdek dori yoki giyohvand moddani shprits orqali yuborganda 
tushishi mumkin.