2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

 
 
Takrorlash uchun savollar: 
1. Xashaki lavlagidan foydalanish va uning to„yimligi? 
2. Xashaki lavlagining ildizmeva shakllari qanday bo„ladi? 
3. Xashaki lavlagini yetishtirishda qand lavlagidan farqi nimada? 
4. Xashaki lavlagining qanday navlari O„zbekistonda yetishtiriladi?
 
6.3. XASHAKI SABZI 
 
Ahamiyati.
 
Sabzi oziq-ovqatdan tashqari, qizil sabzi navlaridan ko„pchilik 
chorva mollari va parrandalar uchun karotin moddasiga boy, qimmatli yem-xashak 
ekini sifatida ham foydalaniladi. 1 kg yangi yig„ishtirib olingan sabzi ildizmevasi 
tarkibida 12-15% quruq modda, 9% atrofida uglevodlar, 25 dan 150 mg gacha 
karotin, 0,14-0,16 oziq birligi bor. Maydalanmagan 1 kg sabzi ildizmevasi va barg 
silosida 0,16 oziq birligi, 6 g hazmlanuvchi protein, 0,74 g kalsiy, 0,39 g fosfor va 
70 mg karotin mavjud.
Tarixi.
 
Sabzi ko„pgina mamlakatlarda bundan 2000 yil oldin ma‟lum bo„lib, 
oldin dorivor o„simlik, so„ngra yangi va qayta ishlangan holda oziq-ovqat, 
qimmatli yem-xashak o„simligi sifatida foydalanilgan. Madaniy sabzining kelib 
chiqish markazi Janubi-G„arbiy Osiyo bo„lib, shu yerdan Yevropaning boshqa 
qit‟alariga ham kirib borgan. Ikkinchi vatani Afg„oniston, O„zbekiston, Tojikiston 
va Hindistonning bir qismi hisoblanadi.
Butun dunyo mamlakatlarida sabzi, asosan oziq-ovqat o„simligi sifatida 
ekiladi. Uni yetishtirish qiyin bo„lganligi sababli yem-xashak uchun kam 
maydonlarda ekiladi. O„zbekistonning ko„pchilik xo„jaliklarida sabzi ekiladigan 
maydon 5-10 gektar bo„lib, ildizmeva hosili gektariga 200-300 s/ga ni tashkil 
etadi. Sabzavot ekinlarining 9-10% ni sabzi tashkil etadi.

---

310 
Sistematikasi. 
Sabzi soyabonguldoshlar – 
Apiceae 
– oilasiga mansub, ikki 
yillik chetdan changlanuvchi o„simlik, avlodi va turi – 
Daucus carota L.
Birinchi 
yili o„sish hayotining oxirida yo„g„onlashgan ildiz vujudga keladi. Urug„ unib 
chiqishida tuproq yuzasida juda ham ensiz, nozik urug„ palla bargchalari o„sib 
chiqadi, bargchalar o„simlikning chinbargchalari va boshqa ildizmeva nihollaridan 
tubdan farq qiladi. Ildiz o„zak.