2 O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi

4.8. KO„P YILLIK QO„NG„IRBOSH O„TLAR 
Ko„p yillik g„allasimon o„tlar qo„ng„irboshlar 
Poaceae 
oilasiga kiradi. Yer 
yuzida qo„ng„irbosh o„tlar har xil maqsadda: to„yimli ozuqa yetishtirish, yaylov 
barpo etish, tuproq va suv eroziyasini to„xtatish, shaharlarda ko„kalamzorlar 
yaratish uchun ekiladi.
O„zbekistonda qo„ng„irbosh o„tlar ko„p tarqalgan, ammo kam ekiladi. 
Buning asosiy sabalaridan biri urug„likni yaxshi yo„lga qo„yilmaganligi.
Sug„oriladigan yerlarda qo„ng„irbosh o„tlar bedaga, qizil sebargaga qo„shib 
yoki sof holda ekiladi. Dehqonchilikda ekiladigan qo„ng„irbosh o„tlarning 
hammasi biologik azotni o„zlashtirmaydi, shuning uchun hosildorlik tuproq 
tarkibidagi azot miqdoriga bog„liq bo„ladi. Muqobil sharoitda qo„ng„irbosh o„tlar 
bir yerda 5-10 yil yaxshi hosil berishi mumkin.
Qo„ng„irbosh o„tlar yaxshi tuplanadi, ayniqsa g„ovak tupli turlari. O„tlarning 
ikkinchi o„rimidagi hosil tuplanish jarayonida hosil bo„lgan poyalar evaziga 
olinadi.
Qo„ng„irboshli o„tlarning ildizi popuk ildiz bo„lib har bir yangi poya o„z 
ildiziga ega bo„ladi. Boshoqlanish davriga yetganda ildizning quruq vazni poya va 
bargning 80-90% ni tashkil qiladi.
Ko„kat miqdorini eng tez ko„payadigan davri nay o„rash davridan 
boshoqlanish (ro„vaklanish) davrigacha. Bu davrdan oldin o„rilsa hosil kam bo„ladi 
kech o„rilsa sifati pasayadi.
Oq so„xta
. Dactylis glomerata L.- 
siyrak tupli qo„ng„irbosh o„t. Yaylovda 10 
yil o„sadi. Pichan tarkibida 0,54 ozuqa birligi va 0,043 kg oqsil bo„ladi. Ko„kati 
tarkibida tuplanish davrida 1 kilogrammida 0,20 ozuqa birligi va 4,2 g oqsil, 1-4 
mg karotin bo„ladi. Pichan va yaylov o„ti hamma chorva mollari tomonidan yaxshi 
yyeyiladi. Bahorda erta o„sadi va sersuvli ozuqa beradi. O„rimlardan keyin yaxshi 
o„sib chiqadi, yaylovlatishga chidamli. Yaylov, pichanzor barpo etishda qo„llanadi. 
Ko„kat hosili 500 s, pichan 150 s. Poyasining balandligi 1,1-5 m, tup hosil qiladi. 
Ildizi popuk ildiz, tuproqqa 1 m. gacha kirib boradi. Poyasi somonpoya, ingichka, 
tik o„sadi, yashil, sarg„ich-yashil rangli bo„ladi. Barg vazni poyaga nisbatan 2 

---

258 
marotaba ortiq bo„ladi. Gulto„plami-zichlangan ro„vak, mevasi-qobiqli doncha, 
uch qirrali, tusi kul rang, mingtasining vazni 1-1,5 g.