2 mundarija kirish. 1-bob. Sanoat korxonalarda mahsulot ishlab chiqarish tannarxi shakllanishining nazariy va xukukiy asoslari

∆ Xar = (Real 
haq. sotil
 – Real 
bazis sotil
 ) . Dar 
bazis har 
Bunda: D Xar – xarajatlar summasining farqi; 
Real 
bazis sotil 
 - bazis davrida realizasiya qilingan mahsulot
summasi; 
Dar 
bazis xar
- bazis davridagi xarajat darajasi. 
 Korxonaning ishlab chiqarish xarajatlari tahlili va baholanishi 
Korxonaning ishlab chiqarish xarajatlarini hisoblash usuli va 
mahsulot tannarxini kalkulyasiya qilish bilan bog’liqdir. 
Mahsulot birligiga qilingan material, mehnat va moliyaviy xarajatlarning 

---

26 
umumiy summasi mahsulot tannarxi deyiladi. 
Mahsulot (ish) tannarxini quyidagi kalkulyasiya metodlarining biri 
yordamida aniqlash mumkin: 

Xarajatlarning namunaviy kalkulyasiyasi; 

Jarayonli kalkulyasiya; 

Normativ kalkulyasiya. 
Tannarxning namunaviy kalkulyasiyasi
maxsus buyurtma, bir tuda 
tovar va shartnoma tannarxi kalkulyasiyasini ifodalaydi. 
Tannarxni namunaviy kalkulyasiya usuli kompaniya iste’molchidan 
kalkulyasiya qilinayotgan mahsulotning bir guruh yoki bir birligini 
ishlab chiqarish buyurtmasini olganda qullaniladi, masalan, qurilishda, 
tipografiyalarda, aviasozlikda, mebel fabrikalarida mashinasozlikda, 
remont ishlarini amalga oshirishda, auditorlik yoki konsultasiya 
xizmatlarini kursatishda va boshqalar. 
Kalkulyasiyaning namunaviy metodi buyurtma bajarish hajmiga bog’liq 
holda uch turga bulinadi: 
1.
buyurtma tannarxining kalkulyasiyasi; 
2.
tovar partiyasi (guruhi) tannarxining kalkulyasiyasi. 
3.
shartnoma tannarxining kalkulyasiyasi. 
Buyurtma tannarxini kalkulyasiya qilishda xarajatlar tahlili va