2. Молиявий режалаштириш ва башоратлаш 3. Молиявий назоратни ўтказиш услубига қараб таснифланиши: текширув; тадкик қилиш; тахлил; тафтиш. 1 Жараёнида турли пул фондлари(дан) шаклланадиган ва фойдаланиладиган молиявий муносабатлар турли соҳаларининг мажмуига молия тизими дейилади. Унга бошқача ҳам таъриф бериш мумкин: давлат ва корхоналарнинг пул фондларини шакллантириш, тақсимлаш ва фойдаланиш борасидаги шакл ва методлар тизимига молия тизими дейилади. “Молия тизими” тушунчаси кенг маънодаги “молия” тушунчасининг тараққиёти натижасидир. Мамлакатда бозор ислоҳотларининг амалга оширилиши ва принципиал жиҳатдан бутунлай янги бўлган иқтисодий ва молиявий сиёсатнинг ҳаётга татбиқ этилиши молия тизимининг соҳалари ва бўғинларига нисбатан объектив равишда янгича ёндошувни тақазо этди. Унга мувофиқ равишда, дастлаб, молия тизими қуйидаги икки соҳага бўлинади:
• давлат молияси ва маҳаллий молия;
• хўжалик юритувчи субъектлар молияси
. Молия тизимининг ҳар бир соҳаси ва бўғинига пул фондлари ва даромадларини шакллантириш ва улардан фойдаланишнинг ўзига хос бўлган шакллари ва методлари тегишлидир
2. Har qanday ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni boshqarish tizimining
asosiy bosqichlaridan biri rejalashtirishdir. Moliyaviy resurslaming muvozanatini va mutanosibligini ta’minlashga qaratilgan faoliyatga moliyaviy rejalashtirish deyiladi.Umumiy va oddiy ko'rinishda, moliyaviy rejalashtirishdeyilganda moliyaviy rejalami tuzish va amalga oshirish jarayoninazarda tutiladi. Moliyaviy rejani, xuddi uni ishlab chiqish, yaratishyoki tuzish jarayoni kabi moliyaviy ko'rsatkichlami ijodiy tahlilqilish, umumlashtirish va o'zaro bog'lash tizimi sifatida qarash kerak.
Moliyaviy rejalashtirishning ikki turi bo'lishi mumkin:
• strategik moliyaviy rejalashtirish;
• joriy moliyaviy rejalashtirish.
. U yoki bu davr mobaynida davlatning mumkinbo'lgan moliyaviy holatini oldindan ko'ra bilish va moliyaviy rejako'rsatkichlarini asoslashga moliyaviy bashoratlash deyiladi.Nazariya va amaliyotda moliyaviy bashoratlash ikkiga ajratiladi:
• o'rta muddatli (5—10 yillik) moliyaviy bashoratlash;
• uzoq muddatli (10 yildan ortiq) moliyaviy bashoratlash. Moliyaviy bashoratlash moliyaviy rejalarni tuzish bosqichidanoldin sodir bo'ladi. Unda jamiyatning ma’lum bir davrdagitaraqqiyotiga bag'ishlangan moliyaviy siyosat konsepsiyasi ishlabchiqiladi. Moliyaviy bashoratlashning bosh maqsadi ma’lum birdavrda aslida mavjud bo'lish ehtimol tutilgan moliyaviy resurslaming
Moliyaviy bashoratlash turli metodlar qo'llanishini taqoza etadi
3 Tekshiruv korxona va tashkilotlar faoliyatining ayrimtomonlarini qamrab oladi. Tadqiq etish jarayonida bajarilgan ishlar,material, yoqilg'i va energiyalarning sarflanish hajmlari nazorattarzida o'lchanadi. Shuningdek, tadqiq etish so'rash, kuzatish vainspeksiya qilish hollari orqali ham amalga oshirilishi mumkin.
Nadzor (nazorat) moliyaviy faoliyatning ma’lum bir turiga(masalan, sug'urta, investitsion, bank va boshqa faoliyatlar) litsenziyaolgan iqtisodiy sub’ektlar ustidan nazorat organlari tomonidanamalga oshiriladigan nazoratni anglatadi. U qoidalar vanormativlarning buzilishi litsenziyaning bekor qilinishiga olibkeladigan u o'matilgan holatlar ustidan nazorat qilishni ko'zdatutadi.Iqtisodiy tahlil moliyaviy nazoratni amalga oshirish metodisifatida xo'jalik faoliyatining natijalari, moliyaviy holatning ahvoligaumumiy baho berish va ulardan samarali foydalanish imkoniyatlariniasoslash maqsadida davriy yoki yillik moliyaviy va buxgalteriyahisobotlarini detallashtirilgan tarzda o'rganishni ko'zda tutadi.
Taftish moliyaviy nazoratning ancha keng tarqalgan metodisanalib, nazoratning haqiqiy va hujjatli usullarini qo'llash yordamidaamalga oshiriladigankorxona, tashkilot va muassasalar moliyaxo'jalikfaoliyatini o'zaro bog'langan umumiy tekshiruvidaniboratdir
2 variant
Молиянинг моҳияти ва функциялари
